De Sigma fp als videocamera
Voor cineasten was de grootste wow!! bij de aankondiging van de Sigma fp ongetwijfeld de mogelijkheid om raw video intern op te kunnen nemen. Raw video is de bewegende equivalent van raw foto’s. Bijna iedere camera kan tegenwoordig foto’s in raw schieten, maar met video was dit tot nu toe voorbehouden aan de (veel) duurdere professionele filmcamera’s. Er zijn enkele andere full-frame camera’s, zoals de Nikon Z6 (na upgrade) en de Panasonic S1H, die raw video via hdmi op een externe recorder kunnen opnemen, maar deze Sigma kan het ook intern op een snelle sd-kaart. De fp kan dit volgens de specificaties in Ultra HD-resolutie (3849 x 2160 pixels) in 8 bit kleurdiepte en met 23,98 of 25 fps. Daarnaast doet deze camera het ook nog eens zonder een crop van het beeld te nemen. Full-Frame, UHD, raw, dat is in deze prijsklasse ongekend! Ook kan intern Full HD raw video (1940 x 1080 pixels) opgenomen worden tot zelfs 12 bit kleurdiepte met framerates van 23,98, 25, 29,97, 50 en 59,94 fps.
Externe ssd
Ook de mogelijkheid om via de usb-c aansluiting direct op een externe ssd op te kunnen nemen is bijzonder. Sigma bespaart je hiermee mogelijk veel geld, daar via hdmi opnemen op een externe recorder vele malen duurder is. Met een direct op de fp aangesloten ssd-schijf kan zelfs raw video in UHD-resolutie in 12 bit opgenomen worden. Helaas is daarbij de keuze aan framerates beperkt tot alleen 23,98 fps. Wil je toch met 25 of 29,97 fps werken, dan moet je terug naar 10 bit. Daarnaast kan de fp gecomprimeerde video opnemen met een GOP- (group of pictures) of ALL-I compressie. Het videobestand krijgt dan de .mov (Quicktime) extensie. Bij de GOP-compressie worden meerdere beelden bij elkaar getrokken en wordt van die groep beelden alleen maar één beeld volledig beschreven en verder alleen waarin de andere beelden verschillen van dat ene beeld. Bij de ALL-I compressiemethode wordt ieder individueel beeldje gecomprimeerd zoals bijvoorbeeld bij fotografie een jpeg gecomprimeerd wordt. De kwaliteit van de ALL-I video is dus over het algemeen iets hoger, maar het levert ook tot wel drie maal grotere bestanden op. Met beide compressiemethoden heb je in Full HD de beschikking over het volledige scala aan framerates dat de Sigma fp biedt. Naast de eerder genoemde framerates voor raw video komen daar dan nog 100 en 119,88 fps bij. In UHD-resolutie blijft de keuze beperkt tot 23,98, 25 of 29,97 fps.
De kracht (en keerzijde) van raw
Het grote voordeel van beelden in een raw-bestand vast te kunnen leggen hoef ik fotografen niet uit te leggen. Je kunt hiermee het maximale dynamische bereik van de sensor ten volle benutten en je hebt, mede daardoor, enorm veel flexibiliteit in de nabewerking. Met name het achteraf kunnen aanpassen van de witbalans is een enorm voordeel. Dit is voor video niet anders. Alhoewel tegenwoordig veel videocamera’s de mogelijkheid hebben om beelden met zogenaamde log’s vast te leggen om een zo groot mogelijk dynamisch bereik te verkrijgen, blijft raw toch ongeëvenaard in kwaliteit en flexibiliteit. Een full-frame camera die raw video kan schieten baart dan ook op alle niveaus van de filmwereld opzien. Zeker in een zo’n compacte verschijningsvorm.
Beperking raw video
Raw video komt echter met een prijskaartje. Niet voor de camera, want de Sigma fp heeft een bescheiden verkoopprijs. De penalty zit hem vooral in de enorme hoeveelheid opslagruimte die raw video gebruikt. Ook aan het editen van raw video zitten wat haken en ogen, maar daarover later meer. De Sigma fp schrijft zijn raw video weg in het Cinema DNG-formaat. Dat betekent dat voor ieder videobeeldje een DNG (Digital Negative) -bestandje wordt gemaakt. Per video-opname wordt er een map op de geheugenkaart aangemaakt waarin de DNG-bestanden van die opname komen. Daarnaast wordt het opgenomen geluid opgeslagen als een WAV-bestand en ook in de map gezet. De camera-instellingen tijdens de opname worden eveneens opgeslagen in een XMP-bestand dat ook in de map wordt geplaatst. Bij een opname in de hoogste kwaliteit die de fp kan leveren, UHD 12 bit, is zo’n DNG-bestandje 12,6 Mb groot en worden er dus 24 van die bestandjes per seconde op je ssd-drive of andere externe recorder gezet. Dat is ruim 300 Mb aan data per seconde en daarnaast wordt er ook nog geluid opgenomen, al kun je dat eventueel uitschakelen. Neem je intern op de sd-kaart op dan is naast UHD 8 bit (8,4 Mb per beeldje) ook Full HD 12 bit een keuze. Een DNG-bestand is in die vorm dan 3,2 Mb groot. Met 25 fps is een 64 GB kaartje in zo’n 13 minuten vol en met UHD 8 bit en 25 fps heb je nog maar 5 minuten plezier van je kaartje.
Bekende workflow
Waarom Sigma voor Cinema DNG gekozen heeft in plaats van het meer populaire en efficiëntere Apple ProRes Raw-formaat zal waarschijnlijk met patenten te maken hebben. Voor fotografen is het echter geen slechte zaak. Die kunnen hun vertrouwde software gebruiken voor het op smaak brengen van de DNG-bestanden, die zich zowel in Lightroom als Photoshop (Camera Raw) laten bewerken. Na het aanpassen van de DNG-bestanden in de raw converter kun je ze exporteren als tiff’s of jpeg’s om ze vervolgens te importeren in een programma voor videobewerking. Het omzetten van de bestanden van DNG naar tiff of jpeg is echter wel een tijdrovend klusje. Wie met Cinema DNG wil werken voor langere producties heeft een krachtige computer of veel geduld nodig. Schiet je bijvoorbeeld in UHD 12 bit dan mag je daar wel een kopje koffie bij pakken; ik klokte 2,4 seconde per beeldje wanneer ik een map met DNG-bestanden door Camera Raw op de iMac om liet zetten naar jpeg-bestanden. Elk bestand is dan ook een 8,3 megapixel plaatje, groot genoeg om een A4 print op 300 dpi te kunnen maken. Lightroom doet het niet sneller, maar er zijn wel efficiëntere manieren om Cinema DNG te graden.
Flexibel in bewerking
Bijvoorbeeld in Adobe After Effects of het gratis te downloaden Black Magic DaVinci Resolve 16. Daarbij werkt DaVinci Resolve een heel stuk sneller en fijner dan After Effects, maar het is een heel andere workflow met andere tools dan die je als fotograaf gewend bent te gebruiken. En, tenzij je de betaalde versie aanschaft, het is ook niet mogelijk om alle functies te gebruiken. Zo kun je bijvoorbeeld geen ruisreductie toepassen. After Effects werkt ook met Camera Raw, waarmee het eerste beeldje van een DNG-reeks wordt bewerkt. Daarna kun je vanuit dit programma de clips exporteren in bijvoorbeeld Apple ProRes HQ om daarna te editten in bijvoorbeeld Premiere Pro of elke andere NLE. Werk je alleen met Lightroom of Camera Raw voor het graden, dan is het handig om in de browser van Lightroom of Bridge alvast een voorselectie te maken. Je hoeft dan niet de hele map om te zetten maar alleen de beelden die je echt gebruikt voor het editten in je videobewerkingsprogramma. Dat scheelt je mogelijk veel tijd, en is in feite wat je anders in de source monitor van je videobewerkingsprogramma zou doen. Wel merkte ik dat zowel Lightroom als Bridge zich af en toe verslikken in de grote hoeveelheid DNG-bestanden. Er verschijnen dan dubbelbeelden of rare artefacten in de previews. Ook merkte ik soms vreemde dingen met de helderheid van de beelden; bijvoorbeeld beeldjes waarbij iemand voor de camera langs loopt, werden in zijn geheel donkerder na toepassing van highlight recovery. Dat vreemde effect trad ook op bij het graden in After Effects, maar weer niet in DaVinci Resolve. Wel heb ik het gevoel dat de raw converter van DaVinci Resolve 16 iets minder uit de raw bestanden kan halen dan Camera Raw of Lightroom. Het is in ieder geval verbazend dat deze Adobe programma’s zoveel fouten generen bij het bewerken van Cinema DNG-materiaal dat al in 2009 door Adobe zelf in het leven is geroepen.
Hollywood
De verwachtingen in de filmwereld waren hoog gespannen nadat Sigma de fp aankondigde. Vele filmgerelateerde websites schreven over de camera en alle mogelijke toepassingen. De fp werd zelfs al door Hollywood DOP’s als ideale B- en crash-cam gezien. Het Forte Pianissimo-filmpje ging viral. Maar heeft Sigma die hooggespannen verwachtingen waargemaakt? De beeldkwaliteit van de fp is, zeker bij de lagere ISO-waarden, heel goed. Dat geldt zowel voor fotografie als video. De eerste exemplaren met firmware-versie 1.00 die voor testdoeleinden ter beschikking kwamen hadden echter een aantal serieuze bugs. Ook de testcamera die Focus ontving had aanvankelijk wat kuren die zich vooral bij het gebruik van video voordeden. Het videobeeld flikkerde af en toe, en in de schaduwpartijen waren bij gebruik van de hogere ISO-waarden vreemde dingen te zien. Ook lukte het me niet om meer dan 10 seconden raw UHD-video op te nemen op de door Sigma aangewezen snelle (300 mbit/sec) sd-kaart.
Beter door upgrades
Na de eerste firmware update naar versie 1.01 was een aantal problemen verdwenen. Het flikkeren is weg en de schaduwpartijen vertonen geen rare artefacten meer. Wel is het nog steeds een beetje oppassen bij hogere ISO-instellingen; het dynamisch bereik neemt af en ook begint ruis zichtbaar te worden. Dit valt vooral op bij raw video waarbij geen ruisonderdrukking plaatsvindt en je het dynamische bereik vaak beter benut. Soms ontstaat er bij hoge ISO-waarden een lastig te corrigeren groenzweem in de schaduwpartijen als je deze teveel open trekt. Je kunt de schaduwpartijen bij de hogere ISO-waarden beter een beetje met rust laten. Zelf vind ik een beetje ruis in een stilstaand beeld niet zo’n probleem als de kleuren blijven kloppen, maar in bewegend beeld beweegt ook de ruis en leidt het sneller af. Na de eerste firmware upgrade is er dus al een flinke verbetering van de kwaliteit van het beeld, alleen krijg ik vreemd genoeg nog steeds niet meer dan 10 seconden raw 4K-video op de sd-kaart. Sigma zegt het probleem niet te herkennen. Ik ga er dus vanuit dat het een probleempje van deze testcamera is. Nu zou ik voor raw UHD eigenlijk altijd het externe ssd-geheugen gebruiken, aangezien je daarmee in 12 bit kunt opnemen in plaats van 8 bit en het daarnaast een stuk goedkoper is.
De fp en de concurrentie
De Sigma fp beschikt over softwarematige beeldstabilisatie. De sensor beweegt dus niet, zoals je tegenwoordig bij veel andere systeemcamera’s ziet, maar het beeld wordt een beetje gecropt zodat het softwarematig gestabiliseerd kan worden. Het werkt alleen met objectieven die voor de L-vatting gemaakt zijn of met Sigma objectieven met de SA- of EF-vatting in combinatie met de Sigma MC-21 converter. Dan werkt ook de eventueel aanwezig optische stabilisatie in de objectieven. Gebruik je objectieven door middel van een andere adapter, dan is het niet mogelijk de beeldstabilisatie te gebruiken. Ook wanneer je in Cinema DNG schiet is het niet mogelijk het beeld door de camera te laten stabiliseren. Hoewel dit niet verwonderlijk is door de zeer compacte afmetingen van de Sigma, is het wel een puntje om te overwegen als je regelmatig uit de hand filmt of met een lichte shoulder rig wilt werken. Verder mist de Sigma weinig ten opzichte van veel duurdere camera’s die goed voor video uitgerust zijn. Er is peaking, dat op kleur instelbaar is, maar niet op intensiteit. Er is de keuze tussen een histogram of een wave-form die in twee groottes instelbaar is. Wel zitten veel functie-instellingen diep in het menu verborgen en is het niet altijd direct duidelijk wat de consequentie ervan is . Zo wilde de zebra, de indicatie voor overbelichting, bij het testexemplaar niet werken. Wel zolang je in de betreffende menu-instelling zit, dan zie je het vaag op de achtergrond verschijnen, maar zodra je op bevestigen drukt en de menu overlay verdwenen is, is ook het zebra-patroon weer verdwenen. Uiteindelijk bleek dat de zebra alleen werkt in een van de custom mode-instellingen als je het in de custom-mode-settings ook aan zet. Maar op dat moment beschik je dan niet meer over peaking, een vreemde consequentie. Ik ga er van uit dat Sigma dit met een toekomstige software-update zal fixen.
Op internet wordt veel geklaagd over het ontbreken van een hoofdtelefoonaansluiting, die tegenwoordig bijna standaard is, maar de fp zal voor video vaak in combinatie met een externe monitor gebruikt worden en die hebben bijna altijd een hoofdtelefoonaansluiting.
Concurrerend
De prijs van de Sigma fp is heel concurrerend ten opzichte van alles wat video opneemt op dit moment, als je de full-frame sensor, de UHD zonder crop en de mogelijkheid om raw video intern of direct op een ssd op te nemen meeweegt. Een geduchte concurrent voor de fp zie ik wel in de Panasonic S1H. Deze camera met dezelfde objectiefvatting als de fp doet het qua specificaties op alle punten net iets beter, maar kost ook ruim twee maal zoveel. De S1H kan ook raw video opnemen, maar alleen via de hdmi-uitgang op een externe recorder zoals de Atomos Ninja V. Dat is een duurdere oplossing dan direct op een ssd-schijf, maar Panasonic gebruikt wel het wat gebruiksvriendelijker Apple ProRes raw-formaat. Overigens heeft Sigma al aangekondigd dit ook voor de fp in een toekomstige firmware-update mogelijk te maken. Je zou dan de keuze hebben uit de twee meest gangbare raw-formaten. Voor diegenen die al met een camera uit de S1-serie van Panasonic, of met de Leica SL1 of 2 werken, is de fp door zijn zeer compacte formaat een heel handige back-up camera.
Voorlopig conclusie over de videokwaliteiten
Wederom een voorlopig conclusie aangezien ik sterk het gevoel heb dat er nog wel wat dingen via firmware updates verbeterd gaan worden. De fp voelt nu nog niet helemaal af. Wie serieus met raw-video wil werken moet daar rekening mee houden. Zo is het bijvoorbeeld nu nog niet mogelijk om raw-video op de camera zelf terug te kijken. Iets wat in de toekomst wel mogelijk gaat worden volgens Sigma. Hoe de gecomprimeerde video zich kwalitatief verhoudt tot de concurrentie heb ik nog niet kunnen testen. Maar het ziet er heel goed uit en de kwaliteit van de raw-bestanden doet vermoeden dat de Sigma zeker niet onder zal doen voor full-frame systeemcamera’s van de grote merken. Mogelijk zijn ook hiervoor nog wel wat firmware updates nodig om alles helemaal op niveau te krijgen. De hardware is in ieder geval in staat om professionele kwaliteit te leveren.
Fine tunen
De fp heeft enorm veel mogelijkheden om het beeld naar je eigen smaak aan te passen. Naast de aanpasbare tone curve zijn er vele kleurinstellingen die je ook nog eens kunt fine tunen. Ook iedere witbalans preset kun je aanpassen en er zijn 3 custom witbalans instellingen mogelijk. Helaas ontbreekt de mogelijkheid om een log-curve toe te passen. Sigma heeft wel aangegeven dat dit beeldprofiel in een toekomstige firmware upgrade te verwachten is. Hopelijk krijgt dan ook het cine-gedeelte de mogelijkheid om de lage ISO-waarden te gebruiken. Nu gaat het fotogedeelte in de uitbreidingsmodus tot 6 ISO, maar zet je de camera op cine dan is 100 de laagste ISO-waarde. Juist voor filmers is zo’n lage gevoeligheid heel handig om het gebruik van ND-filters te voorkomen. De Sigma fp is een camera met veel potentie en een zeer concurrerende prijs, maar benut zijn potentieel nog niet helemaal. Pianissimo is er, aan Forte moet nog een klein beetje gewerkt worden.
