Servicevoorwaarden Sociale Media
Stel, je plaatst een fotoreportage in een album op Facebook. Daarnaast deel je het album op je timeline. Wat mag Facebook dan met jouw foto’s doen? Om maar meteen met de deur in huis te vallen: nee, je draagt je auteursrecht niet over als je een foto op Facebook plaatst.1 Wel moet je bij het aanmaken van je account de servicevoorwaarden van Facebook accepteren. Daardoor geef je Facebook onder meer toestemming om jouw foto’s te hosten en te gebruiken.2 Dat is op zich logisch: die toestemming is vereist om jouw foto op je tijdlijn of in een fotoalbum te kunnen weergeven.
De rechten die je aan sociale mediaplatforms geeft, zijn over het algemeen te vinden in de servicevoorwaarden van het betreffende platform. Deze kleine lettertjes staan erom bekend dat ze nogal langdradig zijn. Om daarin enig inzicht te geven gaan wij in dit artikel nader in op de servicevoorwaarden van Facebook.
Een licentie aan Facebook
De juridische term voor toestemming (en de voorwaarden die aan die toestemming zijn verbonden) is licentie. Volgens de servicevoorwaarden van Facebook verleent een fotograaf (ofwel, doorgaans de auteursrechthebbende van zijn foto’s) een licentie aan Facebook zodra diegene inhoud deelt, plaatst of uploadt. Facebook krijgt dan een niet-exclusieve, overdraagbare, sublicentieerbare, royaltyvrije en wereldwijde licentie. Dat is een hele mond vol. Kortweg betekent dit dat Facebook op grond van de door de fotograaf verleende licentie de foto mag hosten, gebruiken, distribueren, aanpassen, uitvoeren, kopiëren, in het openbaar weergeven of vertonen, vertalen en daar afgeleide werken van kan maken.3 Facebook mag jouw foto’s ook kosteloos en wereldwijd gebruiken.
Dit bovenstaande geldt in overeenstemming met de privacy-instellingen van de gebruiker en de app-instellingen: dat betekent dat Facebook jouw foto niet openbaar mag maken aan ‘iedereen’, als jij hebt ingesteld dat foto’s alleen zichtbaar zijn voor je ‘vrienden’ of ‘specifieke vrienden’.4
Daarnaast verleen je aan Facebook een niet-exclusieve licentie. Dit houdt in dat jij naast Facebook gerechtigd blijft om jouw foto’s te gebruiken nadat je ze op je tijdlijn hebt geüpload; je mag je foto’s daarna ook gerust op LinkedIn plaatsen. Wel geef je Facebook het recht om anderen toestemming te geven om jouw foto te gebruiken (door middel van een ‘sub-licentie’). Dat klinkt vrij vergaand, maar het is op zich wel logisch. Als Facebook geen toestemming aan anderen mag verlenen om jouw foto’s te gebruiken, is het voor anderen niet mogelijk om foto’s op Facebook te delen of te reposten.
Voor welke doeleinden mag Facebook die licentie gebruiken?
De licentie is echter niet beperkt tot het delen van foto’s door mede Facebookgebruikers. Jouw foto’s kunnen (volgens de tekst van de gebruikersvoorwaarden van Facebook) ook worden gebruikt in advertenties. Je profielfoto of je naam kan bijvoorbeeld worden gekoppeld aan een advertentie, om te laten zien dat je een bepaalde pagina volgt. Omdat de licentie zo ruim is, kan Facebook echter ook op andere wijze gebruik maken van jouw foto’s.
Je kunt je afvragen of dat wenselijk is, in het bijzonder wanneer je als fotograaf geldt verdient aan jouw foto’s. Het is overigens de vraag of Facebook daadwerkelijk de intentie heeft om foto’s voor andere doeleinden te hergebruiken. In artikel 1 van die voorwaarden staat bijvoorbeeld dat de licentie als doel heeft om de producten en diensten van Facebook aan te bieden en te verbeteren.5 Onder het verlenen van diensten valt bijvoorbeeld ook het feit dat een geplaatste foto gedeeld kan worden met serviceproviders die de diensten van Facebook of andere Facebook-producten ondersteunen, zoals bijvoorbeeld een nieuwssite.6
Hoe kom je van die licentie af?
De door jou aan Facebook verleende licentie kan doorgaans op twee manieren worden beëindigd.7 De eerste is door de geplaatste foto (zelf) afzonderlijk te verwijderen, en de tweede is om alles in één keer te verwijderen door het Facebook-account waarmee of waarop de foto is geplaatst te verwijderen. Je foto is echter niet zomaar uit cyberspace verdwenen. Andere Facebookgebruikers kunnen jouw foto weliswaar niet meer zien, maar de foto zweeft nog wel rond op de Facebook-servers. Bijvoorbeeld in een back-up, of in het geval een andere Facebookgebruiker jouw foto heeft gedeeld.8
Wat als iemand inbreuk maakt op jouw foto’s?
De door jou op Facebook geüploade foto’s mogen Facebook echter niet verlaten, en ook niet zonder jouw toestemming opnieuw worden geüpload.9 Het is echter nog steeds een veelvoorkomend probleem dat inbreuk wordt gemaakt op auteursrechten door foto’s van Facebook (of van een andere website) te kopiëren en zelf op een andere Facebookpagina (of andere website) te uploaden. De mythe dat alles op het internet ‘vogelvrij’ is (en dus zomaar mag worden gekopieerd) is immers nog steeds hardnekkig.10 Zoals we in eerdere bijdragen al bespraken kun je tegen zo’n inbreuk optreden door een sommatiebrief te sturen aan de inbreukmaker of desnoods tegen hem of haar een rechtszaak te starten bij de (kanton)rechter. Sociale mediaplatforms helpen daarnaast ook een handje mee. Facebook zegt in haar servicevoorwaarden dat inhoud (bijvoorbeeld foto’s) die inbreuk maakt op intellectuele eigendomsrechten, door Facebook kan worden verwijderd of geblokkeerd.11 Om dat te bewerkstelligen moet de rechthebbende van de foto de inbreukmakende foto (of andere inhoud) aan Facebook rapporteren.12
Indien Facebook of Instagram oordeelt dat sprake is van een auteursrechtschending, kan de geplaatste inhoud worden verwijderd, beperkt of geblokkeerd. Facebook informeert de desbetreffende gebruiker die door het plaatsen van bepaalde inhoud inbreuk maakt, en licht ook toe welke opties de gebruiker heeft om een beoordeling van de verwijdering aan te vragen.13 Indien een gebruiker de servicevoorwaarden ernstig of herhaaldelijk heeft geschonden, kan niet om een aanvullende beoordeling worden gevraagd. In het ergste geval kan het account van een Facebookgebruiker worden opgeschort of uitgeschakeld.
Wederom: voorkomen is beter dan genezen
Het handhaven van je auteursrechten op sociale media blijft echter lastig: je foto kan door iedere internetgebruiker worden gedeeld, gedownload en gekopieerd. Neem daarom vooraf maatregelen door bijvoorbeeld een watermerk in je foto te plaatsen (dat voorkomt vaak al dat mensen de foto kopiëren) en zorg dat je naam in de foto staat zodat je je foto makkelijk kan traceren. Er zijn zelfs technieken beschikbaar waarmee je een foto (min of meer) onzichtbaar kunt watermerken. En is een foto echt bijzonder? Dan kun je je misschien beter afvragen of het wijzer is om de foto helemaal niet op internet te plaatsen.
met dank aan Monika Milanović
Noten
1. Dat kan juridisch gezien ook helemaal niet: in internationale verdragen is geregeld dat het auteursrecht enkel kan worden overgedragen door middel van een akte. Daar moet op zijn minst in staan wie welke rechten aan wie overdraagt: en dat kan niet bij het accepteren van de servicevoorwaarden van Facebook.
2. Artikel 3.3. Servicevoorwaarden van Facebook, geldend vanaf 31 juli 2019.
3. Artikel 3.3.1.
4. Artikel 3.3.1.
5. Artikel 1.
6. Artikel 3.3.1.
7. Artikel 3.3.1.
8. Artikel 3.3.1.
9. Ze mogen echter wel worden gedeeld, omdat je daar door de Facebook-servicevoorwaarden te accepteren mee akkoord bent gegaan.
10. Zie bijvoorbeeld de uitspraak van de rechtbank Zeeland-West-Brabant van 2 augustus 2017 (https://www.ie-forum.nl/artikelen/ facebook-voorwaarden-geen-grond-voor-auteursrechtinbreuk-drankgigant) waarin de rechter oordeelde dat de servicevoorwaarden van Facebook een gebruiker niet het recht geeft om de op Facebook beschikbare foto’s te gebruiken voor een reclamecampagne.
11. Artikel 3.2.
12. Artikel 3.2.
13. Artikel 3.3.
