Open source licenties CREATIVE COMMONS

Een fotograaf die zijn foto’s aan de wereld wil tonen kan niet zonder het internet. Maar op internet ligt ongevraagd kopiëren voortdurend op de loer. Ongevraagd is echter lang niet altijd ongewenst. Een deel van de fotografen heeft er geen bezwaar tegen dat zijn of haar foto’s worden overgenomen, mits er aan naamsvermelding wordt gedaan, of zolang het gebruik niet-commercieel is. In dat geval is het aan te raden om duidelijk te maken welk gebruik van jouw foto’s wel is toegestaan, of juist is verboden. Dat doe je door middel van een gebruikslicentie: een document waarin je de gebruiksvoorwaarden van jouw foto’s opschrijft. Een laagdrempelige vrijelijk beschikbare gebruikslicentie is de Creative Commons-licentie. In deze bijdrage zullen wij hier meer over vertellen. tekst: Jeroen Lubbers en Lorena van den Berg, Dirkzwager advocaten

Door

Lorena van den Berg, Dirkzwager advocaten

19 september 2020

Creative Commons-licentie
De Creative Commons organisatie biedt een aantal standaardlicentieteksten aan. Door gebruik van die licentieteksten kunnen fotografen hun werk (op internet) ter beschikking stellen onder bepaalde voorwaarden, zonder daarbij afstand te doen van hun auteursrechten. Het uitgangspunt van de Creative Commons-licentie is dat je je werken vrijelijk ter beschikking stelt aan de wereld. De gebruiker van een Creative Commons (‘CC’)-licentie kan kiezen uit vier juridische ‘bouwstenen’, die allemaal een eigen functie hebben en in meer of mindere mate de bevoegdheden van derden beperken. Deze bouwstenen luiden als volgt: Naamsvermelding (BY), GelijkDelen (SA),
NietCommercieel (NC) en GeenAfgeleideWerken (ND). De afkorting achter de bouwstenen staat voor een afkorting van respectievelijk de Engelse begrippen ‘By’ (dit werk is gemaakt door…), ‘Share Alike’, ‘Non-Commercial’ en ‘No Derivatives’

Welke mogelijkheden zijn er?
De licenties bestaan uit drie ‘lagen’: de uitgebreide juridische licentietekst, een eenvoudige samenvatting van de licentietekst inclusief de icoontjes die hiernaast worden getoond en ten slotte een technische codering die door zoekmachines kan worden ‘gelezen’. Door de verschillende bouwstenen met elkaar te combineren zijn er in totaal zes verschillende licenties. Hoewel er veel geschreven kan worden over de
uitgebreide inhoud van de verschillende Creative Commons-licenties zijn met name de net genoemde bouwstenen onderscheidend voor het dagelijks gebruik van de licenties. Daarom bespreken we de verschillende licenties, inclusief bouwstenen hierna puntsgewijs.1

CC BY De eerste licentie staat anderen toe om jouw werk te verspreiden en te bewerken, ook voor commerciële doeleinden. Deze licentie vereist enkel dat de naam van de maker wordt vermeld.

CC BY-SA De tweede licentie staat anderen toe om jouw werk te verspreiden, te bewerken en te gebruiken als basis voor hun eigen werk, zelfs commercieel. Maar naast naamsvermelding geldt ook de voorwaarde dat degene die jouw werk gebruikt in een afgeleid werk (bijvoorbeeld in een collage), zijn eigen afgeleide werk ook onder de CC

BY-SA licentie publiceert. Alle nieuwe werken die gebaseerd zijn op jouw werk zullen dezelfde licentie hebben en mogen dus ook commercieel gebruikt worden. Dat wordt in juridische taal ook wel de ‘virale werking’ van de licentie genoemd.

CC BY-NC De derde licentie staat anderen toe om jouw werk te verspreiden en te bewerken, mits jouw naam wordt vermeld en jouw werk niet voor commerciële doeleinden wordt (her)gebruikt.

CC BY-NC-S De vierde licentie is een combinatie van de twee en de derde. Vrij gebruik en bewerking van jouw werk is toegestaan, mits jouw naam wordt vermeld, het werk niet commercieel wordt gebruikt en afgeleide werken onder dezelfde licentievoorwaarden worden gepubliceerd.

CC BY-ND De vijfde licentie staat anderen toe het werk te gebruiken, zowel commercieel en niet-commercieel, mits jouw naam wordt vermeld en het werk in zijn geheel en onveranderd wordt gebruikt en/of gepubliceerd. Het is dus niet toegestaan om wijzigingen aan te brengen in het werk.

CC BY-NC-ND De zesde licentie is de meest strenge. Onder deze licentievoorwaarden mag jouw werk enkel gebruik worden voor niet commerciële doeleinden, mag jouw werk niet worden bewerkt en dient jouw naam vermeld te worden.

Praktijkvoorbeeld
Stel, je bent fotograaf en je hebt een heel portfolio aan foto’s die je op internet wil plaatsen. Een deel van de foto’s betreft jouw ‘meesterwerken’. Je vindt het prima als
anderen die foto’s gebruiken op hun website, maar je vindt het belangrijk dat men altijd jouw naam bij de foto’s vermeldt en je hebt bezwaar tegen commercieel gebruik van jouw foto’s. Met behulp van de Creative Commons license chooser 2 kun je aangeven onder welke voorwaarden je jouw foto ter beschikking wil stellen. Vervolgens toont de licentietool jou de licentie die bij jouw voorwaarden past. In het geval van ons voorbeeld zal dat de CC BY-NC-licentie zijn. Je dient duidelijk te vermelden dat je jouw foto’s licentieert onder de CC BY-NC-licentie, en je dient daarbij een duidelijke link te plaatsen naar de licentietekst (het liefst in combinatie met het corresponderende icoon). Voor het overige deel van je foto’s geldt wellicht dat je deze met de hele wereld wil delen, zonder enige beperking. Je wilt die foto’s dus onderdeel maken van het publieke domein. Daarvoor is echter géén van de hiervoor besproken Creative Commons-licenties geschikt. De organisatie achter de licenties heeft daarom een publiek domein-verklaring gecreëerd, de zogenaamde CC0-verklaring. Door deze verklaring te gebruiken en dat duidelijk op je website te vermelden, bij voorkeur inclusief het hierboven getoonde ‘Public Domain’ icoon en een link naar de licentietekst, verklaar je – zover mogelijk bij wet – afstand te doen van je auteursrechten en daaraan gerelateerde rechten.

Overigens biedt Creative Commons ook geen verklaring waarmee je de verspreiding van jouw werk in zijn geheel kan verbieden. Dat is ook begrijpelijk, omdat Creative Commons zich ten doel stelt content vrij toegankelijk te maken op internet. Strikt genomen is het niet vereist om duidelijk te maken dat jouw foto niet hergebruikt mag worden. Dat volgt immers al uit de Auteurswet (de rechthebbende bezit de exclusieve openbaarmakings- en verveelvoudigingsrechten).3 Toch kan het in de praktijk geen kwaad om bij dergelijke foto’s te vermelden dat je je ‘alle rechten voorbehoudt’, of in het Engels: all rights reserved.

Open source licenties
niet altijd geschikt
Hoewel de Creative Commons-licenties voorzien in een behoefte om laagdrempelig content met derden te kunnen delen, zijn de licenties niet voor iedereen geschikt. De belangrijkste beperking van de licenties is dat geen van de licenties een verdienmodel kent. Als je geld wil verdienen aan je foto’s, dan is een Creative Commons-licentie niet geschikt. Hoewel de licenties met de ‘NC’ bouwsteen commercieel gebruik verbieden, bevat de licentie geen regeling om commercieel gebruik juist te reguleren.

Daarnaast zijn de Creative Commonslicenties heel algemeen opgesteld, zodat ze voor zoveel mogelijk toepassingen gebruikt kunnen worden. Die algemeenheid maakt dat de licentie mogelijk niet aansluit bij jouw wensen. Wees dus altijd kritisch over de inhoud van de licentie. Lees niet enkel de ‘eenvoudige samenvatting’ van de licentietekst, maar lees ook de uitgebreide licentietekst. Dat laatste is per saldo de inhoud van de licentie waaronder je jouw werk met derden deelt. Twijfel je over het gebruik van een Creative Commons- of een andere open sourcelicentie, zoek dan altijd eerst advies. Zodra je een werk onder een bepaalde licentie op internet hebt gepubliceerd, kan je dit in principe niet intrekken.

Conclusie
Een Creative Commons-licentie is een makkelijke methode voor fotografen om snel onder bepaalde voorwaarden een foto te publiceren. Ook internetgebruikers kunnen hierdoor direct zien of een werk auteursrechtelijk beschermd is en zo ja, wat zij hier mee mogen doen. Maar wees je er altijd van bewust dat een open sourcelicentie niet voor iedere situatie een oplossing biedt en denk altijd goed na.

Noten