Marleen Swaans fotografeert nu ongeveer tien jaar en volgde een opleiding bij Stichting Statief in Utrecht. Als afgestudeerd cultureel antropoloog dacht ze eigenlijk iets met reisfotografie te gaan doen, maar toen ze tijdens de opleiding in aanraking kwam met sportfotografie was ze meteen verkocht. Hiernaast maakt ze portretten, zowel privé als zakelijke, en fotografeert ze bruiloften.
Wat trekt jou zo aan in sportfotografie en vooral boksen?
“Boksen is ontzettend rauw. Er is zoveel energie in de ring, zoveel emoties tegelijker-tijd: pijn, afzien, doorzetten, balen, diepgaan, herpakken, gedrevenheid, verlies, winst. Soms lukt alles, soms lukt niets. Het hele leven in een half uur. De onvoorspelbaarheid van wat er gaat gebeuren, de lastige omgevingsomstandigheden, zowel qua licht als qua achtergrond, waar je mee te maken hebt en als het dan lukt om er iets echt moois van te maken, dat is zo gaaf. In ben eigenlijk per toeval in de vechtsporten beland. Ik wist alleen dat ik topsporters wilde fotograferen. Ik deed zelf aan kickboksen en mijn leraar bracht me in contact met Andy Souwer, de meervoudig K-1 en wereldkampioen.
Ik mocht Andy fotograferen in de sportschool en met hem mee naar wedstrijden. Zo kreeg ik er gevoel voor. Omdat ik met Andy was, werd ik overal gastvrij ontvangen. Ook in het boksen kreeg ik al vrij snel goede contacten en mogelijkheden om de topwedstrijden te fotograferen. Hoe beter ik de bokssport en de boksers leerde kennen hoe leuker het werd. Inmiddels is het bijna een verslaving geworden. Maar ook andere sporten vind ik interessant.”
Welke foto-apparatuur gebruik je?
“Ik werk momenteel met de Nikon D850 en de Sony A9 voor de snelheid. Ik heb een voorkeur voor de 70-200mm-lens. Met boksen kan dat nog best een uitdaging zijn, maar als de foto goed is, dan is hij ook meteen erg mooi, want je zit er echt dicht op. Ik heb me jarenlang voornamelijk op dé ultieme actiefoto geconcentreerd. De laatste tijd fotografeer ik veel meer documentair, ook achter de schermen. Door het maken van verhalen leer ik de sporters beter kennen en dat maakt mijn werk wel interessanter en diepgaander. Hierbij gebruik ik graag de Tamron SP AF 35-105mm F2.8, deze is lekker licht.”
In je sportfotografie werk je voornamelijk in zwart-wit, waarom kies je daarvoor?
“Daar zijn verschillende redenen voor. De voornaamste is dat ik het gewoon erg mooi vind. Ik vind het passen bij de bokssport. Ik ben ook wel een beetje een nostalgisch persoon en het geeft de foto’s wat meer sfeer. Het brengt focus op de sportfoto als kunstwerk en het maakt het beeld tijdlozer. Een aantal jaar geleden kreeg je veel ruis in je foto’s doordat het licht vaak slecht was, dat vond ik mooier in zwart-wit. Met de huidige apparatuur, kun je beter werken met een hoge ISO. Nog een andere reden is dat ik veel Olympisch (ook wel amateur)boksen fotografeer. Anders dan bij profboksen, dragen de boksers een shirt in rood of blauw. Als je dan op een dag dertig wedstrijden hebt gefotografeerd, ben je al die rode en blauwe shirtjes op het eind wel een beetje beu.”
Valt er in Nederland nog wel geld te verdienen met sportfotografie?
“Ik werk als freelance-fotograaf. Dat betekent dat ik moet leven van de verkoop van de foto’s die ik maak tijdens een wedstrijd. De ene keer is dat meer dan de andere keer. Gelukkig nemen kranten vaak wel een paar foto’s van me af, maar dat weet ik nooit van tevoren. Het is natuurlijk fijn als veel mensen mijn foto’s in de krant zien, maar een bokswedstrijd mooi vastleggen zie ik als een kunst. Nog liever dan voor de krant, verkoop ik mooie vergrotingen van mijn foto’s om aan de muur te hangen. Mijn sportfoto’s leveren me ook op andere vlakken weer wat op. Zo heb ik bijvoorbeeld van best veel boksers ook hun bruiloft gefotografeerd. Maar het is erg lastig om rond te komen van het fotograferen. Het is soms frustrerend dat mensen niet altijd de waarde inzien van al het werk en de investeringen die je doet.”
Je hebt in 2018 het boek Queen of the Ring, fighting the stereotype uitgebracht over vrouwen en boksen. Waarom vond je het belangrijk om juist hier een boek over te maken?
“Ik was erg nieuwsgierig naar hoe het voelde om de ring in te gaan en wie die dappere vrouwen waren die daar voor me stonden te boksen. Dus ging ik verhalen verzamelen en ik vond steeds mooiere en toen werd het interessant om er een boek van te maken. Mensen hebben zoveel vooroordelen over vrouwen en boksen. Men vindt boksen geen vrouwelijke sport. Hoe leuk is het dan dat een van de dames die Nederlands kampioen is behalve bokser ook jazz-zangeres is. En een dame studeerde psychologie en neurowetenschappen aan de Universiteit van Maastricht. Dat vond ik leuk en verrassend.
Bovendien was deze generatie dames ook nog eens erg succesvol. Nouchka Fontijn won een zilveren Olympische medaille, Jessica Belder werd Europees Kampioen profboksen en Chelsey Heijnen werd Europees Kampioen onder de achttien. Voldoende materiaal dus voor een interessant boek. Al deze vrouwen geven aan dat zij dankzij het boksen een ongekende kracht en vrijheid ervaren. Precies wat ik zelf ook heb ervaren toen ik ging kickboksen. Ik geloof echt dat het belangrijk is voor vrouwen om verschillende kanten van jezelf te ontwikkelen. Het geeft je een gevoel van vrijheid als je jezelf weerbaarder voelt en leert minder bang te zijn voor pijn of agressie.”
Je bent inmiddels bezig met een nieuw boek….
“Ook nu ben ik weer op zoek naar de verhalen achter de sporter. Ik heb de beste boksers van Nederland gevraagd om een verhaal te mogen maken over wat het betekent om een bokser te zijn. Bij mijn eerste boek was het thema erg belangrijk voor me. Ik heb het bijna helemaal alleen bedacht en gefotografeerd. Nu heb ik feedback gevraagd aan een paar van de beste Nederlandse fotografen om het fotografisch naar een nog hoger plan te brengen. Ik ben er begin dit jaar met veel enthousiasme en energie aan begonnen en het is ook al voor een gedeelte klaar. Echter toen veranderde ineens alles door de coronacrisis. Nu probeer ik het verhaal te vertellen over hoe het boksen doorgaat in deze nieuwe wereld. Hopelijk maakt dat het boek uiteindelijk alleen maar interessanter.”
Word jij als vrouwelijke sportfotograaf gelijk behandeld door je mannelijke collega’s?
“Toen ik pas sportwedstrijden fotografeerde, waren er wel mannen die ietwat arrogant, hun technische kennis wilden etaleren, maar ik heb dat altijd positief opgepakt en er dankbaar gebruik van gemaakt. Het komt af en toe voor dat je genegeerd wordt aan de ring, of wat badinerend wordt behandeld. In het begin werd ik daar wel wat onzeker van, maar vooral na mijn derde prijs in de categorie Sport bij de Zilveren Camera 2018 is mijn zelfvertrouwen gegroeid en doet het me eigenlijk niks meer. Ik focus me liever op de leuke collega’s, die zijn ver in de meerderheid. De sporters zelf vinden het juist erg leuk, daar heb ik altijd goed contact mee. Als vrouw heb ik het voordeel dat ik word getolereerd in de kleedkamers van zowel de vrouwen als de mannen.”
Heb jij een andere benadering dan mannelijke sportfotografen?
“Ik denk dat een voornaam verschil de onderwerpkeuze is. Ik focus me veel meer op de vrouwelijke sporters. Ik heb echt vaak meegemaakt dat mijn mannelijke collega’s naast me aan de ring pauze gingen houden zodra de partijen van de dames begonnen. Ze kwamen pas weer terug zodra Nouchka Fontijn ging boksen. Als vrouw moet je extra goed zijn, zodat niemand om je heen kan. Ook bij het rugby merkte ik dat er veel meer belangstelling was voor de wedstrijden van de mannen. Dat was voor mij een extra motivatie om de vrouwen juist goed vast te leggen. Ik zal altijd mijn best blijven doen om hen extra in de schijnwerpers te zetten. Ook al is dat niet altijd gemakkelijk. Ik merk zelf ook dat wedstrijden van mannen sneller of intenser zijn en dat de wedstrijden van de dames net iets anders of extra’s vragen van de fotograaf om het even mooi vast te leggen.”
Vind je dat er genoeg waardering is voor sportfotografie in Nederland?
“Ik kan me herinneren dat ik een keer in Stockholm was tijdens de Olympische Spelen. Een hele verdieping van het geweldige fotografiemuseum Fotografiska was helemaal blauw/geel gekleurd, met allemaal geweldige momenten van Zweedse sporters. Heel indrukwekkend was dat. Dat zie ik hier niet zo snel gebeuren.”
Een klacht bij de Zilveren Camera wedstrijd is dat het veelal dezelfde sportfotografen zijn die winnen. Pim Ras heeft bijvoorbeeld al diverse malen gewonnen, hoe denk jij hier over?
“Nou ja, Pim Ras is natuurlijk gewoon erg goed. Ik heb veel bewondering voor zijn drang om steeds een goede foto en dan een nog betere te maken. Dat houdt anderen ook scherp om nog beter te worden, toch? Het lijkt mij een lastige afweging voor de jury om een balans te vinden tussen een goede sportreportage puur qua fotografie en een goede sportreportage qua historisch sportmoment, maar volgens mij maken beide kans. Ik denk dat ik in 2018 mijn derde prijs kon winnen doordat ik me bijna volledig focus op één sport. Ik fotografeer wel andere sporten, maar het boksen is echt mijn grote liefde. Daardoor werd ik er steeds beter in en lukte het me die Zilveren Camera-nominatie te pakken. Die erkenning heeft veel voor me betekend.”
Zijn er sportfotografen die je bewondert?
“Ja, heel veel. Ik kijk vaak naar het werk van anderen, daar leer je veel van. Ik houd ook erg van sportfoto’s van decennia geleden. De puurheid van die foto’s spreekt me aan. Neil Leifer heeft natuurlijk ooit dé ultieme boksfoto gemaakt, die hangt in zo’n beetje iedere boksschool ter wereld. Hoe cool is dat, als je zo’n foto zou maken! De foto’s van Hans Heus en Michael Kooren geven een beeld van jarenlange mooie en intense sportmomenten, die in het geheugen van iedere sportliefhebber staan gegrift. En natuurlijk ben ik vreselijk jaloers op de foto’s die Guus Dubbelman maakte van Mohammed Ali. Van de jongere fotografen heb ik bewondering voor het werk van Carla Kogelman en van Piek. Met Piek sta ik vaak samen aan de ring en zij legt de lat zo hoog dat ik er zelf ook beter door word. Buiten de sport houd ik van de vrijheid in het werk van Glen Friedman en Sanne de Wilde.”
Welke foto hoop je ooit nog te maken?
“Ik droom ervan om Serena Williams eens te kunnen fotograferen. Zij is natuurlijk echt een heldin, ze is een waanzinnige vechter en heeft eigenlijk de intensiteit van een bokser.”
Queen of the Ring,
fighting the stereotype
Marleen Swaans
€ 35,- (incl. verzendkosten)
te bestellen via de website
