Op mistige dagen verschijnen in de sociale media veel mistfoto’s. Sommige daarvan ogen grauw, donker en somber, terwijl de maker het over een sprookjesachtige sfeer heeft. De lichtere foto’s zijn beslist delicater, maar kleurloos en zonder een thema. Ook de mistige boslaan, de rij bomen en de eigen tuin zijn zelden verbluffend. Natuurlijk mag dat, fotografie is door jezelf en voor jezelf. Maar als je gaat delen met anderen, kan jouw visie niet worden begrepen, verstaan. Fotografie is nou eenmaal een vorm van communicatie.
Uitgangspunten
Omdat voor een optimaal dynamisch bereik de basisgevoeligheid van de sensor meestal op ISO 100 aangehouden moet worden, lijkt dat een noodzakelijk uitgangspunt. Maar omdat het onderwerpscontrast bij mistopnames zelden de 5 stops zal overstijgen, heb je die 14 stops helemaal niet nodig. ISO 400 of 800 dus – let wel: bij de recente camera’s. Maar is er dan geen gevaar voor ruis? De nieuwe Nikon Z 9 laat pas bij ISO 5000 enige ruis zien… En hoewel je op riante sluitertijden uitkomt, geeft een statiefje alle vrijheid en zekerheid. Temeer, omdat je vaak met een wat langer brandpunt fotografeert. Een licht statief volstaat, je ontspant met de zelfontspanner. De nét niet witte lucht krijg je door daarop te meten en 2 stops te overbelichten. Een voorbeeld: je meet 1/1000-ste seconde en je stelt 1/250-ste seconde als sluitertijd in. Onderwerpen daarin komen zo helder over als jij ze ziet. Ook als de achtergrond bijna onherkenbaar mistig is, wil ik daar later detaillering en een scherpe afbakening terugzien: ik kies voor meer scherptediepte. Voor mij dus geen F2.8, maar minstens F5.6 bij een 100mm full-frameobjectief.
LR en ACR
De software waar je de raw-bestanden in ontwikkelt, heeft invloed op de weergave. De Adobe-producten Lightroom (Classic) en Adobe Camera Raw zijn nog steeds de meest gebruikte pakketten en inmiddels zijn die enorm veelzijdig en stabiel. Wees kritisch op de helderheid, hooglichten, witbalans en kleurweergave. De schaduwen tonen details, we mijden de opties Textuur, Lokaal contrast en Nevel verwijderen. Als profiel kies ik bij voorkeur een cameraprofiel zoals Landscape of Velvia (Fujifilm), de wat meer verzadigde kleuren dus. Dat voorkomt slappe, fletse kleuren. De verfijningen doe ik hierna in Photoshop: curven, uitsnedes, soms daarna nog enkele Nik-filters zoals Pro Contrast. Ook worden delen van foto’s aangepast met aanpassingslagen. Steeds staat voor ogen: hoe wil ik die opname (terug)zien, in principe dicht bij de werkelijkheid. (Anderen willen misschien meer ingrijpen met vervreemdingen; voel je vrij.) Bevalt het uiteindelijke resultaat me niet, dan wis ik ’m. Belangrijk is, dat het gevoel dat ik bij de opname had, min of meer terugkeert. Soms ‘voorzie’ ik dat een bepaalde scène het straks in zwart-wit beter gaat doen dan in kleur. In zo’n geval maak ik naast de raw-opname ook jpegs in zwart-wit. Bij mist- en winteropnames is dat bijna regel.
Keuzes
De gelaagdheden in de mist zijn een cruciaal gegeven. Ze geven diepte aan je opnames. Voor-, midden- en achtergrond komen duidelijk gescheiden over door de verschillen in contrast, kleurverzadiging en helderheid. Hoewel je de opnames goed hebt belicht, kan dit toch nog als te egaal in het rawbestand verschijnen. Het is dan zaak daar in de nabewerking aanpassing in te doen. “In elke foto moet een zwartpunt zitten,” stelde destijds een van mijn docenten op de Fotovakschool. De (analoge) zwart-witafdrukken die dat niet hadden, werden als contrastarm afgewezen. Aan het histogram zien we nu dat er vaak domweg geen diep zwart in de mistopnames zit. Het is wat mij betreft ongewenst om die met curven er wél in te stoppen: het gevoel van neveligheid verdwijnt erdoor én het resultaat is ronduit lelijk – zie de voorbeelden van de berijpte den op de laatste pagina. Herfstkleuren en mist zijn een verrukkelijke combinatie. Er rest nog veel groen, daaromheen spelen geel-, bruin-, oranje- tot bijna roodtinten. De mist legt daar als het ware een pastellaagje overheen. Onderwerpen dichtbij verschijnen zonder die lichte pastel-zachtheid, de combinatie oogt heel fraai! Mist betekent automatisch vochtigheid.Nat plaveisel, natte auto’s, verlichte etalageruiten die in plassen hun verstrooide licht spiegelen… Wie het stedelijk landschap verkiest, zal zeker ook door díe mistbeelden aangelokt worden om ze te fotograferen. Denk ook aan markten, gelaagdheden in gebouwen deels achter elkaar, havens en industriegebieden.
Kijk uit met automatische correcties. Het auto-contrast breidt de helderheden uit tot een zwartpunt. Daardoor verdwijnt het mist-element en rest een foeilelijk, sfeerloos beeld. © Mich Buschman
Wegtrekkende mist
De zon warmt de aarde op. Later in de ochtend zien we daardoor de mist snel optrekken. De dingen om ons heen worden weer ‘normaal zichtbaar’, de achtergrond soms (nog) niet. Er hangen druppels aan blaadjes, takjes, fietssturen en wat al niet! Daar liggen nieuwe kansen. Denk aan spinnenwebben in de herfst, druppels op specifieke planten zoals vrouwenmantel en akelei. Ze staan gewoon in je tuin! Fotografeer je graag in close-up en macro, dan zien we in die druppels de wereld op zijn kop. In het berglandschap zie je de weersgesteldheid verschuiven van de berghelling naar het dal en weer naar de volgende helling. In de Alpen ligt het dal soms in dichte mist, terwijl de bergtoppen al een ochtend- of avondzon krijgen. De grondmist die optrekt, toont al wel de boomtoppen, maar nog geen bodem- begroeiing. Ben je in de tropen, dan kan een stortbui na een hete dag nevelige slierten nalaten. De velden beginnen te dampen, de dorpjes liggen daar geïsoleerd tussen. Er zijn zoveel mistkansen!
Een aannemelijk beeld
In reisgidsen, reisverslagen, op kalenderplaten en in documentaires wordt bijna altijd gestreefd naar de gewone, herkenbare realiteit. De fotograaf weet wel beter: dankzij subtiele ingrepen ontstónd die, in de nabewerking. De raw-beelden zijn immers nogal flets, bevatten weinig contrast en lijken onscherp. Fotografen en filmers voegen in post de missende gewenste ingrediënten toe tot er een aannemelijk, bekend beeld verschijnt. Die subtiele bewerkingen, accenten en weglatingen bepalen wat er bij de kijkers gebeurt. Het is de kunst om een niet te clichématige, te sterk geromantiseerde werkelijkheid te presenteren. Mistfotografie is dé ultieme uitdaging in dezen!
Lees hier deel 1:
Het mysterie mist: #1 het verschijnsel
