De verkleurde bladeren, de spinnen in hun webben en het onstuimige weer maken het herfstbeeld compleet. Tijdens de weekenden kwamen veel fotografen naar het Speulderbos in mijn woonplaats Garderen; individueel en in groepjes. Sommigen richtten zich sterk op het fotograferen, anderen kozen voor de gezelligheid en veiligheid van de groep. Er werd zowel met de telefoon als met fotocamera’s gefotografeerd, de individuen deden dit meestal vanaf een statief. De motivatie is ook hier uiteraard divers: sommige fotografen ‘verzamelen’ soorten om die te catalogiseren, anderen fotograferen uit pure verwondering. De soortendiversiteit is enorm, van aardappelboleet tot porseleinzwam, van eekhoorntjesbrood tot tonderzwam. Op het internet is er van alles over te vinden, van wetenschappelijke info tot vindplaatsen. Kijk bijvoorbeeld eens bij natuurmonumenten.nl/paddenstoelen. Je vindt er onder meer heel bruikbare paddenstoelenroutes.
Voorbereiding
Bij het fotograferen van paddenstoelen is feitelijk sprake van een vorm van productfotografie. De eisen die daar gelden zijn: driedimensionaliteit, scherp van voor tot achteraan en het object oogt ‘aannemelijk’ van vorm, kleur, helderheid en contrast. Vakfotografen hebben hier geen moeite mee… in hun studio’s! Maar de buitenomstandigheden vergen aanpassingen. In een bos komt het daglicht van boven. De zijkanten komen daardoor relatief (te) donker over en zullen opheldering nodig hebben. Dat kan met een reflectiescherm, (led)lampjes of (systeem)-flitsers. Daar zijn kleine statiefjes onmisbaar bij. Een pincet om takjes of dennennaalden te verwijderen, een plastic zak om op te knielen, een grote fototas of -rugzak, een statief dat tot net boven de grond kan worden ingesteld, een korte macro-tele (90-105mm FF, 60-90mm APS-C), maar ook een lichtsterk 50mm-standaard objectief voor degenen die een andere benadering kiezen, behoren tot de vereiste apparatuur. Maak eventueel een ‘paddenstoelenpaklijst’. Wees voorbereid op lang weg zijn, veranderende weersomstandigheden en laat thuisblijvers weten waar je bent.
Foto links: Een klein groepje in het mos langs het pad trok mijn aandacht. Na het verwijderen van enkele, naar verhouding grote, dennennaalden, heb ik links een flitser neergezet. De achtergrond komt donker over. ISO 400, 1/60 S, F11, handmatig ingesteld © Mich Buschman
Foto midden: Omwille van meer plastiek werd de systeemflitser naar links verplaatst. (dezelfde instellingen) © Mich Buschman
Foto rechts: De camera werd iets verplaatst, rechts kwam het reflectiescherm. De belichting werd lichter ingesteld. ISO 800, 1/45 S, F10. © Mich Buschman
De opnamepraktijk van paddenstoelen
Omdat je met lage ISO-waarden fotografeert en soms wat sterker moet diafragmeren, kom je uit op lange sluitertijden bij het vastleggen van paddenstoelen. Je kunt alle instellingen handmatig doen, maar meestal leidt diafragmavoorkeuze tot perfecte belichtingen. De scherpstelling is handmatig, precies dáár waar je die wenst. Om trillingen te vermijden, stel je de camera in op de zelfontspanner met bijvoorbeeld twee seconden voorlooptijd. De witbalans kun je op daglicht vastzetten, fijnafstellingen maak je in de rawconversie. Bij close-ups ontstaat een korte scherptediepte. Wil je de steel én de hoed scherp in beeld krijgen, dan moet je sterk diafragmeren. Hierdoor worden ook de voor en achtergrond scherper weergegeven en dat is niet altijd gewenst. De enige manier is dan om met focus-stacking op te nemen: een serie van bijvoorbeeld acht opnames in kleine stapjes van de rand tot en met de steel met een – voor close-ups – kleine diafragma-opening zoals F8. De paddenstoel wordt dan geheel scherp weergegeven, maar de voor- en achtergrond krijgen een onscherpe weergave, zoals bij één opname met dat diafragma.
De achtergrond, hier dicht op de vliegenzwam, kan storend overkomen, zelfs dichtbij met grote diafragma-openingen. Links F4, rechts F10. Plaats er desgewenst een matzwart karton achter… © Mich Buschman
Anders
Wees secuur met de belichting. Natte, witte en glanzende oppervlakken (zoals op de hoeden van de porseleinzwammen) kunnen gemakkelijk overbelicht worden – zeker als er een grote, donkere achtergrond in beeld is. Controleer je histogram daarop, of zet de waarschuwing daarvoor aan. Paddenstoelen zoeken en fotograferen vergt veel tijd. Ik heb een hekel aan beschadigde exemplaren, daar loop ik aan voorbij. Maar omdat ik op de paden wil blijven (het bos in gaan is verboden en kan je een boete opleveren) moet ik ‘kilometers maken’. Gelukkig is er soms sprake van een ware explosie, zeker na enkele regenachtige dagen. Maak in die periode dus tijd vrij. Het opstellen van de apparatuur, instellen en fijn-afstemmen kost ook allemaal tijd. Deze vorm van natuurfotografie is géén actiefotografie. Genieten staat voorop.
De ambitie is het maken van andere, niet zo voorspelbare opnames van paddenstoelen, gewoon om de uitdaging en het plezier. Je kunt trefzekerder en diverser werken als je meer studie maakt van de wereld van de fungi. Wil je dat? Verschillende biotopen bieden verschillende soorten. Het hele jaar door zijn er soorten te fotograferen, maar verreweg het meeste toont zich in de herfst, op nat, rottend hout. De nabewerking levert weer nieuwe uitdagingen, zoals bijvoorbeeld een high-key benadering, het vrijstaand maken van een zwam, et cetera. Zoek dus naar de meer persoonlijke benadering in plaats van een verzameling standaard opgenomen paddenstoelen. En wees niet té perfectionistisch, dat kan oninteressante foto’s opleveren.
