De beelden uit Horse Head zijn ontstaan tijdens verschillende reizen naar Kirgizië. Dat Centraal-Aziatische land stond al lang op zijn verlanglijstje, vertelt Frederik Buyckx. “Twaalf jaar geleden had ik al eens een reis naar Kirgizië geboekt. Maar die kon door omstandigheden niet doorgaan. Ik keek vroeger vaak naar National Geographic documentaires over Afghanistan en Centraal-Azië, en heel die regio boeide mij enorm. Afghanistan is niet zo eenvoudig om naartoe te reizen, en zo was ik bij Kirgizië uitgekomen. Drie jaar geleden had ik per toeval een gat in mijn agenda. Ik heb toen een ticket naar Kirgizië geboekt, zonder enig plan en zonder veel voorbereiding. Ik dacht toen helemaal nog niet aan een fotoproject, ik wou er gewoon even tussenuit. Ik had gelezen dat de provincie Naryn, in het zuiden van Kirgizië, het dunst bevolkt was en nog het meest authentiek. Bij aankomst heb ik de bus naar daar genomen en ik ben uitgestapt in het laatste dorp waar ik een hotel kon vinden.”
Hoe reageren ze daar als er plots een buitenlander opduikt?
“Er is toerisme in Kirgizië; mensen die aangetrokken worden door de natuur of een trektocht te paard willen maken. In de dorpen langs de hoofdwegen zijn ze dus wel gewend aan toeristen. Maar ik heb in dat dorp mensen leren kennen met wie ik de bergen ben ingetrokken en dan kom je bij enorm afgelegen boerderijen, kilometers ver van alles. Daar kijken ze wel op als er een buitenlander op een paard voorbijkomt. Maar het is een enorm gastvrij land, de deuren gaan meteen voor je open. Het was er al koud, maar het had nog niet gesneeuwd. Na twee weken was het tijd om terug te keren, maar toen ik weer internetverbinding had, checkte ik het weerbericht en zag dat er een hele week sneeuwval verwacht werd. Dat wou ik echt zien, dus heb ik mijn terugvlucht geannuleerd en ben er een week langer gebleven. Ik ben met die herders de bergen ingetrokken, door de sneeuw, en daar heb ik de eerste beelden van Horse Head gemaakt. Toen dacht ik: hier zit iets in. Een maand later ben ik teruggekeerd om nog tijdens diezelfde winter te fotograferen. In drie jaar tijd ben ik nog zes keer teruggekeerd.”
Wat trekt je zo aan in dat land?
“Voor een vorige project, Moving Albania, was ik in de bergen van Oost-Albanië al met herders opgetrokken. Ik heb een zwak voor herders – het is een van de meest nostalgische beroepen. Herders zitten elke dag met hun dieren in de natuur, hun leven wordt bepaald door de seizoenen. Dat was in Kirgizië nog extremer. De zomer begint er als de sneeuw gesmolten is. Ik heb meegemaakt dat ik begin juni de zomerroute van de herders wou volgen, maar dat dat niet ging omdat er nog te veel sneeuw lag. Dan merk je hoe afhankelijk ze zijn van de weersomstandigheden. In de winter is het er echt extreem hard. Het is dan zuiver overleven. Dat zijn wij helemaal verleerd, wij zijn omringd door comfort. Ik vind het interessant om terug naar die basics te gaan, zonder voorzieningen. Bij min dertig te paard door de bergen te trekken: dat is echt onbeschrijfelijk. Ik ben dan natuurlijk enorm van hen afhankelijk om me te gidsen en me te helpen als er iets met mijn paard is. Het is een fantastisch avontuur om je zo op sleeptouw te laten nemen. Met Horse Head wil ik vooral ook die persoonlijke ervaring documenteren, ik wil tonen wat mij naar daar trekt. Dat is echt wel belangrijk. Horse Head is geen antropologische documentaire over het leven van nomadische herders.”
Is je beeld van het herdersbestaan niet te romantisch? Willen zij ook niet gewoon een leven met alle modern comfort?
“Oh maar ze kennen dat wel, ze hebben allemaal een smartphone met 3G. Maar in de grond verandert er niet veel. Mijn gids was een jonge gast, midden of eind twintig, net voor de tweede keer vader geworden. Hij droomt ervan om zelf ook een boerderij te hebben, maar hij zit wel met zijn gsm te paard. Ze hebben een mooie balans. Er zijn in die dorpen veel jongeren die een tijdje naar de hoofdstad gaan, maar de meesten keren weer terug. Die dorpen daar leven echt, dat zijn hechte gemeenschappen. Dat is het grote verschil met Albanië, waar de dorpen leeglopen. Ik zou er niet permanent willen wonen, maar wel een paar maanden per jaar of zo. Ik kom er helemaal tot rust. Ik heb al overwogen om er een leegstaande boerderij te kopen. Daar zou ik dan af en toe kunnen verblijven en gebruiken voor de fotografieworkshops die ik organiseer.”
Ik ben de expo gaan bekijken, en je hebt er een paar muurgrote prints van landschappen geplaatst – het lijkt enorm imposant zo.
“Het landschap, de bergen, dat domineert daar echt alles. Het land is eindeloos uitgestrekt. In de zomer heb ik er een tocht van tweehonderd kilometer te paard gedaan zonder iemand tegen te komen. Op de landkaart is dat nog maar een piepklein stukje van Kirgizië. Dat wou ik ook tonen in het boek en op de expo. Er zitten misschien zelfs nog te weinig landschappen in.”
Was het een uitdaging om te fotograferen in de Kirgizische winter?
“Bij mijn eerste reis was ik daar compleet niet op voorbereid. Ik had wel handschoenen bij me, maar die waren totaal niet geschikt voor die extreme temperaturen. Ik kan niet zo goed tegen de kou en moest me echt aanpassen. Voor mijn tweede reis gebruikte ik twee paar Oostenrijkse winterhandschoenen met warmte-gel – jij had me die toen nog aangeraden – die je over elkaar aantrekt. Als ik een foto wou maken, deed ik de bovenste handschoen uit en was ik nog altijd beschermd door de binnenste handschoen. Ik had meer last van koude voeten, want die hangen stil terwijl je paardrijdt. Af en toe stapte ik af om mijn voeten te laten bewegen. Een ander probleem was dat je camera ook extreem koud wordt. Zodra je er ergens mee binnengaat, slaat die helemaal aan door de condensatie. Daarom had ik een tweede body die ik in mijn rugzak bewaarde. Zodra we een boerderij bereikten, legde ik die tweede body klaar om binnen beelden te maken.”
Waarom heb je gekozen om alle foto’s in zwart-wit te maken?
“Ik had zwart-wit gekozen voor een eerder project, Wolf. Dat kwam er na een fotoboek over de favela’s van Rio de Janeiro, een heel intens project waar ik nog altijd trots op ben, maar ik had daarna wel behoefte aan iets helemaal anders, zonder veel mensen, dichter bij de natuur. Ik ben toen naar een bergdorp in Albanië getrokken. Het was net voor de winter, er lag al wat sneeuw op de bergtoppen en er hing soms mist. Ik werd gewaarschuwd om niet zomaar op pad te gaan, want er zwierven wolven rond. Om die unheimische sfeer, die balans tussen de mooie natuur en de dreiging te vatten, ben ik in zwart-wit beginnen te fotograferen. Alleen zo kon ik overbrengen wat ik daar voelde. Ik had nog nooit in zwart-wit gewerkt, en het was ook wel een uitdaging voor mezelf. Daarna lag het voor de hand dat Horse Head ook in zwart-wit moest zijn, het is dezelfde thematiek. Er zijn ook mensen die foto’s uit de twee projecten niet uit elkaar kunnen houden, maar dat vind ik niet erg. Het gaat over natuur, en of dat nu in de Ardennen of in Kirgizië is, maakt eigenlijk niet uit.”
In 2017 heb je de Sony World Photography Award gewonnen. Wat heeft die bekroning voor je betekend?
“Zo’n titel is natuurlijk relatief, daar hecht ik niet te veel belang aan. Maar het heeft wel positieve gevolgen: je werk wordt beter verspreid in het buitenland, meer mensen leren je naam kennen. Dat opent deuren. Er was ook een mooie geldprijs aan verbonden. Daardoor kon ik me volledig wijden aan mijn eigen projecten. Voordien was het altijd een eindloze strijd tussen werk in opdracht en eigen werk. Hoe je het ooit draait of keert: er moet ergens geld binnenkomen. Maar als je drie weken in Brazilië bent, moet je sommige opdrachtgevers weigeren, en er zijn er die nooit meer bellen als je één keer neen zegt. Met die geldprijs kreeg ik dus meer ruimte voor eigen werk. Horse Head is het eerste resultaat daarvan. Ik merk zelf ook dat ik aan Horse Head meer tijd heb kunnen besteden. Het staat echt op een hoger niveau. Ook het boek en de tentoonstelling heb ik veel beter kunnen plannen. Ik hoop dat ik op deze manier kan blijven werken.”
Foto’s van: Frederik Buyckx
Meer van Frederik Buyckx vind je hier
 de overweldigende landschappen en het leven van nomadische herders in Kirgizië.){kind=link}