Informal settlements
Vanaf het moment dat ik voet zette in Zuid-Afrika trok het townshipleven daar me enorm aan. En wie zich in het leven in Zuid-Afrika wil verdiepen, kan er sowieso niet omheen. Ten eerste omdat meer dan de helft van de bevolking in townships en informal settlements leeft, maar ook omdat het leven in een township er zo anders uitziet dan het leven in een stad of dorp.
Township
Een township is een begrip apart – ook in de letterlijke zin, aangezien zwarte Zuid-Afrikanen tijdens de Apartheidsjaren geen recht hadden op een woning in de steden en dorpen. Zij waren verplicht om in de nabijgelegen townships te wonen. Het begrip is zo’n typisch Zuid-Afrikaans fenomeen geworden dat er geen directe vertaling voor is. Vaak wordt het vertaald als ‘sloppenwijk’, maar zo is het woord nooit bedoeld. Hoewel ik een goede definitie van een township nog moet tegenkomen, zou ik het beschrijven als een buitenwijk van een stad, waar vooral zwarte Zuid-Afrikanen van een armere klasse wonen, met vaak moderne voorzieningen en een eigen sociale structuur.
Meestal wordt een grotere stad, zoals Johannesburg, omringd door verschillende townships, zoals Soweto, Alexandra en Diepsloot, die gezien worden als kleinere omliggende steden. Samen worden ze gezien als een grote metropool.
Van een sloppenwijk is meestal geen sprake, want townships bestaan veelal uit normale (maar kleine) huizen met voorzieningen en een infrastructuur die ook in andere steden te vinden zijn. Zo zijn er voorzieningen voor openbaar vervoer, wegen, scholen, sportvelden en winkelcentra. Zeker nu de overheid flink investeert in huisvesting in de townships en op grote schaal huizen bouwt, breiden townships zich steeds meer uit en zijn het op zichzelf staande steden aan het worden.
Keerzijde
De keerzijden van het townshipleven zijn echter ook direct waar te nemen. Een van de grootste problemen is dat aan de randen van de townships vaak zogeheten informal settlements ontstaan, wat vertaald kan worden als ‘illegale sloppenwijken’. Deze gebieden kampen met een aantal ernstige hygiënische en sociale problemen.
Doordat de wegen in een informal settlement niet verhard zijn, hebben vuilniswagens moeite er te komen, waardoor het vuilnis op straat blijft liggen. Als er al riolering, watervoorzieningen en elektriciteit is, worden deze vaak niet goed onderhouden, wat een groot effect heeft op de kwaliteit van het leven.
Omdat de golfplaten huizen illegaal gebouwd worden, is er geen controle op wie er wonen en hoeveel mensen er wonen, waardoor er veel meer mensen in townships wonen dan officieel bekend is, wat ook een grote impact heeft op de voorzieningen en het welzijn van de bewoners.
De sociale problemen zijn tevens zorgwekkend. Van de micro-economie en de sociale structuur die in de meer gevestigde townships te vinden is, is in de informal settlements niets te zien. Criminaliteit, illegale economische migranten, drugsgebruik, huiselijk geweld, gangs, armoede, tienerzwangerschappen, laaggeletterdheid en alcoholmisbruik zijn helaas aan de orde van de dag. Het overgrote deel van mensen die in informal settlements woont is werkeloos, wat dit soort problemen alleen maar in de hand werkt.
Omdat het een van de eerste reportages is die ik in Zuid-Afrika heb gemaakt, blijft deze serie speciaal voor mij. Het is nog steeds een bijzonder moment wanneer mensen zo gewend zijn geraakt aan mijn aanwezigheid, dat ze de camera niet eens meer in de gaten hebben. Dan voel ik me één met de mensen en met het thema dat ik fotografeer; pas dan kan ik het leven in een informal settlement echt vastleggen zoals ik dat wil.
Het doel van deze reportage was om het leven in de armste en meest uitzichtloze contreien van de Zuid-Afrikaanse samenleving weer te geven op een manier waarop het niet moedeloos maakt om naar te kijken, maar het juist interessant en zelfs inspirerend is. Ik hou van het rauwe licht in de namiddag wanneer ik me buiten het stedelijke leven waan. Ik wilde dit licht voluit gebruiken voor deze reportage, omdat het zo nauw aansluit bij het thema, dat ook rauw en confronterend is.
Wat me het meest is bijgebleven, is dat terwijl ik deze serie maakte, de mensen me naar binnen vroegen en me openlijk over hun leven vertelden. Ze waren geïnteresseerd in mijn verhaal en, ondanks dat ze zo weinig bezittingen hebben, wilden ze me hun huis laten zien. Hun interesse en vertrouwen in mij hebben deze documentaire gemaakt tot wat het uiteindelijk is geworden.
