Wat is een sommatiebrief eigenlijk? Een sommatiebrief is geen officieel document. Het is een brief waarmee de rechthebbende de vermeend inbreukmaker sommeert om een inbreuk op zijn (auteurs)rechten te staken. Daarbij is vaak ter ondertekening een onthoudingsverklaring gevoegd. Een onthoudingsverklaring is een verklaring jegens de rechthebbende waarin de inbreukmaker zich verbindt om de inbreuk te staken en een aantal andere verplichtingen te accepteren, zoals het erkennen van de inbreuk, betalen van een schadevergoeding en het vergoeden van kosten voor juridische bijstand. Als je een sommatiebrief met onthoudingsverklaring ontvangt ben je niet verplicht om de voorgelegde onthoudingsverklaring te ondertekenen. Al helemaal niet als je geen inbreuk hebt gepleegd. Slechts de rechter kan je – op vordering van de rechthebbende – veroordelen om iets te doen of na te laten. Als je inbreuk hebt gepleegd, dan heeft de rechthebbende daarentegen wel recht op een verklaring van de inbreukmaker dat hij de inbreuk zal staken, niet opnieuw inbreuk zal plegen, en op een aantal andere zaken. Ook kan ondertekening van een onthoudingsverklaring (al dan niet de bij de brief gevoegde verklaring) vaak een rechtszaak voorkomen en biedt dat de mogelijkheid om een gesprek met de rechthebbende te voeren.
Heb ik wel inbreuk gepleegd?
De eerste – misschien voor de hand liggende – vraag is of je eigenlijk wel auteursrechtinbreuk hebt gepleegd. Als jij niets te maken hebt met de in de sommatiebrief gestelde inbreuk, dan is er namelijk geen reden om iets te ondertekenen. Maar realiseer je wel dat een auteursrechtinbreuk al heel snel wordt aangenomen: ook bijvoorbeeld het delen van een foto op social media kan een inbreuk zijn. Het is ook mogelijk dat degene die sommeert in werkelijkheid helemaal geen auteursrechten heeft. Bijvoorbeeld omdat hij de rechten nooit heeft verkregen, of omdat de werken die hij inroept helemaal niet beschermd zijn. Er zijn bijvoorbeeld rechterlijke uitspraken over productfoto’s, waarin de rechter soms oordeelde dat eenvoudige productfoto’s niet beschermd zijn. Het overnemen van een foto die niet beschermd is, is geen inbreuk.1 Een vergelijkbare uitspraak deed de kantonrechter van de Rechtbank Noord-Holland in een zaak over een – kennelijk eenvoudige – foto van een autotemperatuurmeter.2 Die was ook niet beschermd. De inbreukvordering van de eisende partij werd afgewezen. Let wel, foto’s zijn in de praktijk meestal wel auteursrechtelijk beschermd. Mogelijk heb je daarnaast van de auteursrechthebbende toestemming gekregen om de foto’s over te nemen of te gebruiken. Dat kan een uitdrukkelijke toestemmen van de rechthebbende zijn (“ja, je mag mijn foto gebruiken”), maar ook het gebruik van een foto die onder een open source licentie wordt aangeboden. Dit houdt in dat de auteursrechthebbende verklaart dat derden zijn foto’s onder bepaalde voorwaarden mogen gebruiken. Het bekendste voorbeeld van een open source licentie is de Creative Commons-licentie.3 Het staat je in principe vrij een foto over te nemen die onder een open source-licentie valt, zolang je aan de licentievoorwaarden voldoet. Maar let op! In de praktijk kun je er niet zonder meer vanuit gaan dat foto’s die op internet staan mogen worden overgenomen. Ook niet als erbij vermeld staat dat de foto onder een open source licentie worden aangeboden. Je moet namelijk zelf onderzoeken of de website überhaupt wel toestemming van de auteursrechthebbende heeft gekregen om de foto online te plaatsen.
Verweer voeren of ondertekenen?
Als je géén inbreuk hebt gepleegd dan sta je voor de keuze of je reageert en verweer voert tegen de gestelde inbreuk, of niets doet. Niets doen is een optie, maar kan ertoe leiden dat de rechthebbende zonder verdere aankondiging een juridische procedure bij de rechter start. Gelet daarop is reageren meestal de betere keuze. Maar hoe je reageert is volledig afhankelijk van de boodschap die je wilt overbrengen. Soms volstaat een korte reactie waarin je iedere inbreuk betwist, maar soms is het nodig om uitgebreider en juridisch inhoudelijk te reageren. Als je reageert, doe dat dan wel voorbereid, zodat je weet waartoe je – als het tot een rechtszaak zou komen – door de rechter veroordeeld kan worden. Dat is je onderhandelingsruimte. Daarom raad ik doorgaans aan om in ieder geval navraag te doen bij een deskundige voordat je reageert. Als de conclusie daarentegen is dat je wél inbreuk hebt gepleegd, dan is de vraag waarop de rechthebbende recht heeft. Zoals ik hiervoor al schreef is het ondertekenen van een onthoudingsverklaring niet verplicht, maar soms wel
verstandig. Sommatiebrieven zijn bedoeld om de inbreukmaker onder druk te
zetten de inbreuk te staken en hem te bewegen de onthoudingsverklaring te
ondertekenen. In veel gevallen zal de rechthebbende daarom zijn positie
‘opblazen’. De in de sommatiebrief opgenomen eisen gaan dus wellicht (veel)
verder dan waarop de rechthebbende daadwerkelijk recht heeft. Als ik iemand
bijsta die een sommatiebrief heeft ontvangen, gebruik ik altijd de vuistregel
dat een onthoudingsverklaring in principe niet verder mag gaan dan waartoe de
rechthebbende een veroordeling bij de rechter zou kunnen krijgen.
Waarop heeft de rechthebbende recht?
Als er sprake is van een inbreuk, geldt als uitgangspunt dat de inbreuk gestaakt dient te worden. Dit betekent dat je de foto moet verwijderen en dat je verklaart dat je niet opnieuw een inbreuk zal plegen. Het doel van de onthoudingsverklaring is het wegnemen van de dreiging dat (opnieuw) inbreuk wordt gepleegd. Daarom zal je doorgaans ook moeten erkennen dat je inbreuk hebt gepleegd.4 De rechthebbende heeft daarnaast recht op een aantal andere verklaringen. De meest in het oog springende zijn de boete en een schade- en kostenvergoeding. Meestal zal de rechthebbende eisen dat je een boete verbeurt voor iedere keer dat je (opnieuw) inbreuk pleegt. Gelet op het hoofddoel van de onthoudingsverklaring, de dreiging van inbreuk wegnemen, is het niet onredelijk om dat te eisen. Tegelijkertijd wordt de gevorderde boete in de rechtspraak met enige regelmaat afgewezen omdat er geen (of niet langer) sprake is van een ‘dreiging’. Een boete is dus niet altijd gerechtvaardigd. Als je een boete accepteert, let dan in ieder geval op dat deze niet te hoog is en dat deze is gemaximeerd. Een vuistregel: hoe kleiner de inbreuk, hoe lager de boete hoort te zijn. De rechthebbende zal ook vergoeding van de door hem geleden schaden en gemaakte kosten eisen. Het wettelijke uitgangspunt is dat de rechthebbende recht heeft op vergoeding van de door hem geleden schade die voortvloeit uit de inbreuk. De rechthebbende moet dus wel kunnen aantonen welke schade hij geleden heeft. Daarnaast heeft de rechthebbende bij zaken omtrent auteursrecht recht op vergoeding van de gemaakte kosten voor juridische bijstand. In de wandelgangen worden dit de ‘1019h-kosten’ genoemd, verwijzend naar het wetsartikel waarin dat is vastgelegd.5 In de meeste onthoudingsverklaringen wordt één belangrijk onderdeel weggelaten, namelijk finale kwijting. Finale kwijting houdt in dat de rechthebbende verklaart dat hij niets meer te eisen of vorderen heeft van de inbreukmaker, zolang de inbreukmaker voldoet aan de verplichtingen die in de onthoudingsverklaring zijn opgenomen. De rechthebbende zelf heeft er uiteraard geen belang bij om finale kwijting overeen te komen. Hij wil de inbreukmaker immers op een later moment alsnog aansprakelijk kunnen stellen voor geleden schade of gemaakte kosten. Als inbreukmaker heb je echter juist belang bij finale kwijting, zodat de rechthebbende jou niet later alsnog of opnieuw kan aanspreken vanwege dezelfde inbreuk. Wees hier dus bedacht op!
Ter afsluiting
Als je een sommatiebrief ontvangt, houd je hoofd dan koel. De brief is geen officieel document en je bent niet verplicht de bijgevoegde onthoudingsverklaring te ondertekenen als je geen inbreuk hebt gepleegd. Als je daarentegen wel inbreuk hebt gepleegd, dan heeft de rechthebbende wel recht op onder meer een verklaring dat je geen inbreuk meer zult plegen en een aantal andere verplichtingen. Let er in dat geval goed op dat de eisen die de rechthebbende heeft ook reëel zijn en afdwingbaar bij de rechter, en vergeet niet om finale kwijting overeen te komen. Ten slotte, houd er rekening mee dat de rechthebbende jouw berichten altijd (tegen je) kan gebruiken en aan de rechter kan voorleggen. Wees dus voorzichtig met de informatie die je deelt. En bij twijfel? Raadpleeg een deskundige.
Noten
1. In sommige gevallen is het overnemen van (niet-)auteursrechtelijk beschermde foto’s alsnog onrechtmatig jegens de fotograaf. Ook dat mag niet. Ik raad dus in ieder geval af om zonder toestemming foto’s over te nemen!
2. Kantonrechter van de Rechtbank Noord-Holland 6 april 2017, ECLI:NL:RBNHO:2017:10089.
3. De Creative Commons-licentie wordt aangeboden in verschillende varianten die allemaal hun eigen voorwaarden kennen. De auteursrechthebbende kan onder meer kiezen uit de verplichting tot naamsvermelding, een verbod de foto commercieel te gebruiken of de foto te bewerken.
4. In de zaak Citybox/Boxaround (Rechtbank Den Haag 21 januari 2015, ECLI:NL:RBDHA:2015:575) oordeelde de rechtbank dat het niet voldoende was dat de inbreukmaker had toegezegd geen inbreuk meer te plegen. Het had ook op zijn weg gelegen om de inbreuk te erkennen en een boete te accepteren.
5. De kosten van een juridische procedure over auteursrecht kunnen bij omvangrijke inbreuken al snel oplopen tot aanzienlijke bedragen. In beginsel geldt dat de verliezende partij wordt veroordeeld in de daadwerkelijke kosten van de winnende partij.
