De 3500 gram wegende AF-S NIKKOR 180-400mm F4E TC 1.4 FL ED VR ziet er indrukwekkend uit en is met 363mm een fractie korter dan zijn voorganger. Het ontwerp is spectaculair te noemen: met een duwtje van de rechter middelvinger wordt een 1,4x teleconverter in de stralengang gekanteld, waardoor de telekant wordt uitgebreid tot een F5.6/560 mm tele. Zeker zo spectaculair is de lensopbouw, waarin acht ED-glaselementen alle mogelijke optische fouten corrigeren. Maar de kroon op het werk is toch een enorme fluorietlens vooraan, achter een gecoat beschermglas. Fluoriet is een kostbaar en kwetsbaar mineraal (calciumfluoride) met perfecte optische eigenschappen. Het heeft geen last van chromatische aberratie en wordt in lichtsterke lenzen gebruikt om coma (een lichtpunt in de beeldhoek krijgt een ‘uitwaaierende staart’) te elimineren. Vooruitlopend op de conclusie kunnen we hier al verklappen dat de prestaties indrukwekkend zijn: we zien over het hele bereik een zeer scherpe en volle weergave en voor de bouwlengte is de autofocus razendsnel. Dat mag natuurlijk ook wel voor twaalfduizend euro…
Uitvoering
De AF-S NIKKOR 180-400mm F4E heeft geen filterschroefdraad maar een insteekfilterhouder voor 40,5 mm schroeffilters. Het objectief beschikt over afdichtingen tegen stof, zand en water en een beschermende rubberen stootrand op de voorkant. De zoomring is net als bij het recente 70-200mm F2.8 E model van plaats verwisseld met de scherpstelring. Dat biedt meer comfort en een betere balans. Scherpstellen en zoomen vinden inwendig plaats (IF). De voet van de soepel draaiende statiefgondel is afneembaar, de gondel zelf die met twee forse draagogen is uitgerust, niet. Het omschakelen naar 1,4x gebeurt met een hendel, die vergrendeld kan worden tegen onbedoeld verschuiven. Pal daarnaast zien we een memory set toets. Het objectief wordt geleverd met een handige objectieftas, een draagriem, een polyester zonnekap, een opsteekbare objectiefbescherming en een lensdop. Optioneel is een circulair polarisatie insteekfilter te koop.
Voorzieningen
De frontlens van de AF-S NIKKOR 180-400mm F4E is beschermd met een fluorinecoating waar vocht, vuil en vingerafdrukken niet aan hechten, verder zijn er lensvlakken behandeld met Nikon’s Nano Crystal Coat tegen overstraling en nevenbeelden. De beeldhoek van het 180 tot 400 mm brandpuntsbereik varieert van 13°40 tot 6°30. Op een APS-C reflex heb je bij de uiterste telestand een zeer smalle beeldhoek van 2°50 en 840mm F5.6, een droom voor sport-, podium-, vogel- en wildlife fotografie. Sportfotografen zullen de noodzaak om de 1,4x TC aan hun vertrouwde 400mm F2.8 (die wordt een 560mm F4) te moeten koppelen waarschijnlijk graag verruilen voor die één stop lagere lichtsterkte.
De gebruikelijke Nikon-voorzieningen, zoals de vier memorytoetsen vooraan, de scherpstelposities (A/M-M/A en M), de scherpstelbegrenzer: volledig en beperkt tussen 6 meter en oneindig, de VR posities Off, Normal en Sport (voor snel bewegende onderwerpen) en het schuifje voor signaaltonen (aan of uit) zijn weer present. De Memory Recall-stand zet de scherpstelling razendsnel in een vooraf bepaalde afstand en de AF-L en AF-ON werken samen met de camera. Al deze functies ‘zitten onder de linkerduim’. Hoewel je ze op den duur waarschijnlijk blindelings kunt bedienen, zullen deze voorzieningen in de praktijk voorafgaand aan een specifieke sessie worden ingesteld. De VR-beeldstabilisatie heeft een effectiviteit van vier stops, met name veilig als er uit de hand moet worden gefotografeerd. In de praktijk staat dit objectief op een eenbeenstatief of ligt het op een kantelkop (bij langdurende natuurfotografie). Het elektromagnetische diafragma met negen lamellen werkt herhalingsnauwkeurig en snel.
Testwand
De testcamera was de Nikon D850: met een 45,5 megapixel full-frame sensor de ideale combi om te zien hoe gedetailleerd scherp deze indrukwekkende telezoom presteert. Na de werking van de lensfuncties te hebben beproefd – en in orde bevonden -, werd traditiegetrouw de Focus-testwand gefotografeerd. Eerdere testwandopnames van de recente 300mm F4 E, de 600mm F4, de 200-400mm F4 VR II en de 80-400mm F4.5-5.6 lenzen werden daarbij vergeleken. Deze vergelijking gaat mank, omdat de testcamera’s eerdere modellen waren dan de D850 met andere sensoren. Maar toch:
– Op volle lensopening F4 is de centrumscherpte bij 180mm uitstekend. De hoeken zijn dat al bij F5.6.
– De 300mm stand heeft dezelfde hoge scherpte als bij het 300mm F4 VR objectief.
– De F4 opening van de 400mm F2.8 VR is scherper dan die van onze telezoom.
– Met teleconverter: de 560mm F5.6 is wat contrastarmer en heeft een lichte vignettering, maar de scherpte is slechts minimaal minder. Er zijn dan maar liefst acht lenzen in het optisch stelsel bijgekomen! De 600mm F4 VR is op volle lensopening scherper en briljanter èn heeft geen kussenvormige vertekening.
Autofocus
De combinatie van AF-S NIKKOR 180-400mm F4E en D850 biedt een zeer snel werkende autofocus, de stand AF-ON (los van de belichting startend) is ideaal en een in het geheugen opgeslagen afstand wordt op exact dezelfde plaats – in ons geval de testwand – weer ingesteld. Toepassingen zijn onder meer finishes bij sport, een nestlocatie bij natuurfotografie, enzovoorts. Je kunt tot 2 meter dichtbij scherpstellen, de scherpstelbegrenzer is vanaf 6 meter, een juist gekozen afstand. Met een model, stilstaand en in lichte beweging, werd de snelheid en precisie van de autofocus getest. De camera stond in de CL-opnamestand voor 4 beelden per seconde, voorkeur AF-C prioriteit op Scherpstelling + ontspannen, 3D met gezichtsherkenning, detectiegebied Wide, met 55 AF-scherpstelpunten. De camera zoekt en herkent een gezicht binnen het AF-kader en detecteert met AF-punten de ogen en mond. De camera stuurt de lens aan en de opnames worden gemaakt. Slechts een enkele keer zat de combinatie ernaast.
Om gesjouw te beperken werd de handgreep van de statiefgondel van een Arca Swiss-adapter voorzien en het geheel op een zwaar statief met een Jobu Design Gimbal head geplaatst. Hoewel het hier modefotografie betrof, zullen deze instellingen zeker ook goed werken in de sportfotografie. Het uitgebreide lenzenstelsel met 27 elementen in 19 groepen blijkt goed gewapend tegen overstraling, zoals bij zonschittering in water. Er is wel chromatische aberratie te bespeuren bij ingeschakelde 1.4x teleconverter, maar die is laag. De bokeh is fraai, op alle F-waarden en bij alle zoomstanden. Voor een telezoom is dat een hele prestatie; bij vaste brandpunten is dat gewenste effect relatief eenvoudiger te bereiken. De constructie is uitstekend en de beeldstabilisatie is mèt teleconverter tot een 1/90 seconde perfect. Uit de hand fotograferen met de AF-S NIKKOR 180-400mm F4E wordt al gauw vermoeiend, een degelijk eenbeenstatief biedt dan al veel steun.
Conclusie
Deze allround telezoom biedt een hoogwaardige kwaliteit, met name in het 180-300mm bereik. De ingebouwde 1.4x teleconverter voegt nèt een bereik toe dat zinvol is bij alle onderwerpen ‘nog verder weg’. De autofocus werkt prima: stil, zeer snel en vooral heel precies en dat is een keiharde noodzaak bij opnames met een vaak erg korte scherptediepte, zoals met diafragma F4 op de 400mm stand èn dichtbij. Voor deze test waren de correctieve lensprofielen in Adobe Camera RAW nog niet beschikbaar. We werden geconfronteerd met een lichte kussenvormige vertekening (560 mm), enige vignettering (de volle lensopeningen) en een lichte chromatische aberratie (560mm). Fouten die allemaal gecorrigeerd worden met de lensprofielen. Wat rest is een zeer scherpte, gedetailleerde en volle weergave. De AF-S NIKKOR 180-400mm F4E is een ideale aanvulling op de 70-200mm F2.8 E, waarmee je op 300, 400 en 600mm vast brandpunten bespaart aan investering, ruimte en gewicht.
Met dank aan: Nathalie Schaafsma (model), Mariëlle Bakhuizen (assistent). Kleding: Monique Collignon, uit de Conscious Collection.
