Hoe een reportage je niet loslaat, hoe het onder je huid gaat zitten, de details… intrigerend. Hoe meer je ziet, hoe meer je wilt zien en vastleggen; je wilt het stof waar je in loopt in je foto’s hebben. Zo begon het ook in Tsjetsjenië en jaren later in Irak, plekken waar ik uiteindelijk meer dan tien jaar lang foto’s maakte, grote en kleine verhalen en de mensen leerde kennen als vrienden of vijanden. Een goed verhaal vind je niet, het vindt jou, je vaart met je camera op de gebeurtenissen mee. Dat maakt het ingewikkeld iets met mij te plannen, want nieuws gebeurtenissen vallen altijd tijdens de vakanties, verjaars- en of feestdagen; ik kan melden dat hierover op het thuisfront vele verhitte gesprekken zijn geweest en nog gaan komen.
Het maken van een groot langlopend verhaal is veel meer dan een camera vasthouden, het is (zo mogelijk) plannen, het geld bij elkaar krijgen. En dan: wat voor apparatuur ga ik gebruiken, hoe ga ik erheen en werk ik alleen of met een zogenoemde fixer (lokale producent) en kan ik me dat wel veroorloven? Zo schreef de toenmalige chef fotografie van Trouw, Cecile van der Harten, ooit in een taakomschrijving ”Eddy gaat naar Tsjetsjenië.” Ik had namelijk geen idee wat ik daar ging zien, zij ook niet. Ik ging fotograferen, maar dan moest ik wel met goed beeld terugkomen, anders kwam er geen volgende keer.
Deze volgende keer snor ik over de autobahn, terug naar huis. Ik ben met een oude auto naar Oekraïne gereden, meer flexibel, nu ik het land en de mensen beter ken… De afstand is wel tweeduizend kilometer, maar dit is ook de weg die vele vluchtelingen hebben afgelegd. Brandstof is schaars, maar met twee stinkende jerrycans achterin kom je ver. Terwijl ik van Oekraïne wegrijd, is mijn hoofd vol. Vol met de herinneringen van talloze verhalen en details die ik hoorde en zag, die details, ze achtervolgen je, de grote gebeurtenissen zie je duidelijk, maar de details verrassen je telkens weer. Artem, een jongetje in Irpin die mij zijn ’game-room’ liet zien na een bomaanslag en een stukje speelgoed uit het puin trekt. Hij leeft bij zijn oma, want beide ouders vechten aan het front. Zijn oma, die per se koffie wil maken op een houtvuurtje buiten, terwijl het huis volledig in puin ligt. Geen dak en geen ramen. Die details.
En niet te vergeten: Katia uit Buscha, die ontroostbaar over de kist van haar broer Ruslan hangt tijdens de begrafenis. Ruslan probeerde te vluchten, maar bleef vermist en zijn lichaam werd de dag ervoor in een massagraf ontdekt. Ze zag zijn naam op een lijst via internet. Welk beeld me ook bijbleef, was de eensgezindheid en het optimisme van een groep soldaten aan een van de frontlijnen, hun kwetsbare lichamen ingegraven in lange loopgraven, zoals ik denk dat het ook in de 1e Wereldoorlog ging, met de vijand op enkele kilometers. Alsof de tijd heeft stilgestaan. En met elke granaatinslag bepaalt de Russische roulette hier je toekomst.
Deze column is afkomstig uit Focus juni 2022.
nationale kranten en tijdschriften.){kind=link}