Na een lange carrière in de pop-, studio- en reclamefotografie was hij er wel een beetje klaar mee. Drie jaar geleden vertrok Kees Tabak voor een sabbatical met een zeilboot op wereldreis en belandde in Aruba. Maar bloed kruipt waar het niet gaan kan en hij ging toch weer aan de slag. Met als resultaat een prachtige serie dubbelportretten van stellen, vrienden en familie. Elk paar is van verschillende afkomst.
“Dit is een van de mooiste projecten die ik ooit heb gemaakt, ook omdat het inhoud heeft. Het zijn sterke foto’s die toch liefdevol zijn, je voelt de verbinding. Dat is een mooie combinatie. Ik heb eerder een multiculturele serie in opdracht van het stadsdeel Amsterdam-Noord gedaan, in kleur, en je zag er delen van interieurs en van Amsterdam in terug. Dat was een hele andere benadering, waardoor het niet helemaal duidelijk uitpakte. Toen ik aan dit project begon, wist ik niet precies hoe ik het zou maken. Op een gegeven moment dacht ik, ik ga weer fotograferen zoals toen ik begon als fotograaf, met dezelfde intentie en empathie en daarom ook in zwart-wit want ik ben begonnen als zwart-witfotograaf. Ik heb totaal 53 koppels gefotografeerd en er zijn er maar 3 afgevallen omdat het niet werkte. Toen ik ontdekte dat ik dit kon maken stond ik echt te huppelen dat ik ‘het’ weer had gevonden. Ik weet nu dat ik nooit meer zal stoppen met fotograferen dat is wonderbaarlijk. De indianen zeggen: ‘Je mag geen foto van me maken want dan neem je een stukje van mijn ziel’. Dat is natuurlijk niet zo, maar ik begrijp wel wat ze bedoelen want je krijgt iets met de mensen die je gefotografeerd hebt en dat is heel bevredigend.”
Hoe ben je aan de mensen gekomen?
“Ik heb zelf iedereen uitgekozen, je krijgt daar in de loop der jaren wel oog voor. Ik kwam ze tegen op het strand, in de supermarkt of bij muziekoptredens. Dan draaide ik een beetje om ze heen en in de supermarkt ging ik snel een ander pad in en liep ze dan vanuit de tegenovergestelde richting weer tegemoet en vroeg of ik ze wat mocht vragen. En ze antwoorden allemaal ‘ja natuurlijk mag dat’. Ze waren allemaal heel vriendelijk en positief. Toen ik in Amsterdam-Noord mensen benaderde, was het ‘waarom ik’ en ‘wat krijg ik ervoor’. Op Aruba stonden de mensen er meer voor open en ze hebben een koppeling met het multiculturele; ze snapten meteen wat ik wilde maken. Ik heb veel mensen gefotografeerd in mijn leven, waaronder veel beroemdheden, modellen en personalities, en ik ben gewend om mensen sterk te maken in mijn foto’s. Dat doe ik van nature en daarom staan al die mensen er zo op; ze zijn intiem, maar wel sterk. En of ik dat met gewone mensen doe of met popsterren of BN-ers, dat is uiteindelijk door ervaring om het even. Het bijzondere was voor mij dat ik weer terug ben gegaan naar zwart-wit en als ik heel eerlijk ben is mijn zeggingskracht in zwart-wit veel sterker dan in kleur. Zwart-witfoto’s zijn ook tijdlozer dan kleurenfoto’s.”
Hoe heb je de foto’s gemaakt?
“Ik fotografeerde bij mij achter in de tuin, onder een afdak met daglicht. Op de grond lagen witte tegels en ik had een wit doek gespannen, waardoor het licht werd gereflecteerd, dat zag er meteen goed uit. In het begin heb ik nog geprobeerd om in te flitsen, maar er staat daar altijd zoveel wind dat de paraplu gewoon steeds omver werd geblazen. Mijn modellen hadden nog nooit op deze manier geposeerd, daarom brak ik de fotosessie in tweeën. Ik begon te fotograferen en op een gegeven moment zei ik: ‘Zullen we even gaan kijken op de computer?’ En dan was het: ‘Oh gaat het er zo uitzien!’ Dat is het leuke van mensen die nooit fotograferen, die zien dan ineens dat het resultaat heel iets anders is dan zoals zij daar staan, dat is ontwapenend. Meestal deed ik er dan nog een sessie van tien à vijftien minuten achteraan en dan was het klaar. Ze mochten van mij niet lachen en dat waren ze niet gewend. Dan was het van ja maar dat is toch vrolijk, dat is juist liefde? Het is anders; als iemand niet lacht, kijk je langer naar een foto, je kijkt dan het gezicht in. Als de mensen lachen, ben je in de meeste gevallen met een keer kijken klaar. In de serie zit wel een foto bij waar een stel lacht, maar ze lachen niet naar mij, maar naar elkaar en dat is iets heel anders. Soms heeft ook iemand de ogen dicht, daar moet je er ook een paar van bij hebben.”
Een portret van twee mensen is moeilijker dan een.
“Dubbelportretten zijn een kunst op zich. Ik heb me hier als portretfotograaf in weten te specialiseren. Ik heb vroeger heel veel bandjes gefotografeerd en dan leer je om mensen bij elkaar te zetten, met alle hoofden en armen in de goede houding. Wat ik toen heb geleerd is nog steeds de leerschool van wat ik nu doe. Mijn sterke kant is het maken van mediumshots, waarbij ook de houding van de armen en handen belangrijk zijn. Bij deze serie was het gegeven dat de paren elkaar moesten vasthouden.”
Heb je met de koppels over racisme gepraat?
“Eigenlijk niet echt. Het mooie is dat multicultureel daar bijna vanzelfsprekend is. Ik heb dit voorjaar met deze beelden in Aruba geëxposeerd in Cas di Cultura en daar heb ik mijn toespraak afgesloten met de woorden multiculture is the future. Op Aruba is geen slavernij geweest zoals op Curaçao en er zijn meer Zuid-Amerikaanse invloeden. Je hebt er echt alles door elkaar en de Nederlandse invloed is in mijn portretten erg aanwezig. Bij een groot gedeelte is een van de twee Nederlands. Dat wist ik natuurlijk niet toen ik ze benaderde. Dan bleken ze op vakantie te zijn en gewoon uit Nederland te komen maar dat maakte niet uit. Het onderwerp racisme staat op dit moment erg in de actualiteit. Er was bijvoorbeeld een tijdschrift die het werk te politiek vond. Maar het gaat over liefde, niet over politiek! Laat de politiek liggen en benoem de liefde tussen de lichte en donkere mensen, maar dat ging er niet in en dan houdt het gewoon op. Ik was al klaar met de serie voordat de recente rellen uitbraken in Amerika. Ik heb het puur gemaakt zoals ik het voel en mooi vindt.”
Na anderhalf jaar Aruba ben je weer terug in Nederland. Probeer je hier ook een tentoonstelling te krijgen?
“Daar heb ik nog niet heel hard aan gewerkt. Er is wel interesse in het werk, maar je moet afwachten in welk kader het past en ik heb ook niet overal contacten. Maar ik zou het wel geweldig vinden.”
Prachtige foto’s, met een zeggingskracht die zo veel groter is dan een lang verhaal over culturele integratie.