Cinestill Monobath DF96: All in one

Het samenvoegen van ontwikkelaar en fixeer in een enkel bad lijkt zinloos omdat deze twee stoffen elkaar tegenwerken. De fixeer zou het onontwikkelde zilver oplossen voor het ontwikkeld kon worden. Toch is het gelukt, het bedrijf CineStill heeft Monobath Df96 op de markt gebracht voor het verwerken van films. Zoals de term Monobath al aangeeft is het een enkele oplossing die zowel het ontwikkelen als het fixeren regelt, vandaar ook de ‘D’ en ‘f’ in de naam. Het is naast de vloeibare vorm (1 liter) ook in poedervorm leverbaar; handig bij het versturen als je het online bestelt. Het principe van zo’n combinatie van twee tegen elkaar inwerkende soorten chemie is een uitgekiende mix van een snel werkende ontwikkelaar en langzaam werkende fixeer.

Door die combinatie krijgt de ontwikkelaar eerst de tijd om zijn werk te doen. Omdat de fixeer al meteen gaat werken, tegelijk met het ontwikkelen, heb je te maken met andere factoren die de gevoeligheid van de film beïnvloeden. Normaliter levert veel beweging (van de ontwikkeltank) een hogere gevoeligheid op. Omdat hier het fixeren ook meteen begint krijg je met veel bewe­ging juist een verlaging van de gevoeligheid. Een tabel in de gebruiksaanwijzing geeft dan ook verschillende temperaturen om dezelfde gevoeligheid te bereiken, maar dan elk met een andere hoeveelheid beweging. De complete verwerkingstijd is minimaal drie en maximaal zes minuten.

Aandachtspunten
Maak niet de fout om de ontwikkeltank al voor het einde van het proces te openen, zoals je dat kunt doen tijdens het fixeren bij gebruik van gescheiden baden. Als de mini­male tijd bij het gebruik van Monobath is ver-lopen is het ontwikkelen inderdaad wel zo ongeveer voorbij, maar of de fixeer ook haar werk volledig heeft gedaan heeft is niet zeker. Als je dan licht bij het proces laat komen door de tank te openen, gaat de ontwikkelaar de laatste restjes nog niet in de fixeer opgeloste zilverzouten alsnog ontwikkelen. Er kan dan sluiering of zelfs solarisatie ontstaan. Dat gebeurde mij in ieder geval bij het ontwikkelen van de eerste film, een Tri-X met Rolleiflex-opnames. Een poos langer wachten kan dan ook geen kwaad, want dat is een andere bij­zondere eigenschap, je kunt een film eigenlijk niet te lang in de Monobath-oplossing laten staan, als de fixeer zijn werk gedaan heeft gebeurt er verder niets meer.

Een volgend voordeel is dat het spoelen, om de chemieresten te verwijderen, ook heel snel gaat omdat er een alkalische in plaats van zure fixeer wordt gebruikt. Vijf minuten spoe­len, of drie keer met continu beweging de tank met water vullen en weer leeg gieten zou genoeg moeten zijn voor een archiveer­bare film. Mijn tweede film is ontwikkeld tot een keurig bruikbare reeks negatieven. De kant en klare of aangemaakte vloeistof blijft een maand of twee goed. Je kunt er ongeveer 16 films in verwerkten, voor elke film die je hebt ontwikkeld komt er 15 secon­den ontwikkeltijd bij. Fotografeer je maar zo af en toe analoog dan is de beperkte houd­baarheid minder handig, je moet de chemie dan afvoeren voor je er voldoende films in ontwikkeld hebt. Het zou fijn zijn als CineStill ook kleinere verpakkingen gaat leveren.

Kleurnegatief
CineStill levert ook bijzondere chemie voor het C41-ontwikkelproces van kleurnegatieffilms. Bij CineStill Cs41 worden slechts twee baden gebruikt, de ontwikkelaar en de bleek-fixeer. Het conventionele C41-proces is ooit ontworpen voor redelijk grootschalig gebruik in geautomatiseerde machines, waardoor het wat onhandig werkt voor de thuisontwikkelaar. De combinatie van een hoge en constante temperatuur van 39°C en een ontwikkeltijd van 3,5 minuut is zonder hulpmiddelen moeilijk uit te voeren.
Een door een thermostaat verwarmde ontwikkeltank is een minimale vereiste en je moet extreem gedisciplineerd omgaan met het toevoegen van de chemie, de beweging en het moment waarop je de ontwikkelaar weer uit de tank giet. Voor mensen die het vaker doen is een kleine machine dan erg handig.
Deze precieze manier van werken is ook standaard voor de CineStill Cs41-ontwikkelaar, maar in de gebruiksaanwijzing staat ook een andere optie, namelijk gewoon bij een kamertemperatuur van 21°C ontwikkelen. Het nadeel van die keuze is dat het dan heel lang duurt, bijna een uur ontwikkelen met elke vijf minuten bewegen van de ontwikkeltank. Het fixeren duurt net als bij hogere temperaturen 8 minuten. Volgens de gebruiksaanwijzing kan er een verlies aan scherpte en kleurverzadiging ontstaan. Het laatste kun je na inscannen tijdens het bewerken corrigeren.

Conclusie
Het is jammer dat CineStill Monobath Df96 nog niet bestond in de tijd van de analoge fotografie, met name fotojournalisten hadden hun voordeel met dit handige en snelwerkende afwerksysteem kunnen doen. Het systeem is ook interessant voor hedendaagse hobbyisten, door aanschaf van een ontwikkeltankje kunnen zij hun zwart-witfilms zelf probleemloos ontwikkelen.
De voordelen van de Cs41-chemie vind ik wat minder duidelijk.

Monobath Df96: € 16,95 (poeder of vloeistof)
Cs41: € 29,95 (poeder of vloeistof)

Met dank aan retrocamera.be