In het begin van mijn loopbaan, in 1995, was ik in Grozny, de hoofdstad van Tsjetsjenië. De Russen hadden er alles met de grond gelijk gemaakt. Er volgde nog een tweede oorlog, in 1999; ook daar was ik bij. Een omsingelde stad met wanhopige inwoners. Het land is daarna met een pro-Russische regering opnieuw opgebouwd. Iedere vorm van vrijdenken is er nu een illusie. Jaren later, in 2012, in Aleppo, Syrië, opnieuw. Ik volgde de rebellen die vochten tegen het regeringsleger van dictator Assad, maar de bombardementen kwamen van de Russen, die zijn bondgenoot waren. Ze gebruikten de beruchte barrelbombs (vaten gevuld met explosieven, die een hele flat met de grond gelijk maakten). Kort na de val van zowel Homs als van Aleppo was ik er ook, op de puinhopen van de barrelbombs.
In 2023 ben ik in Oekraïne en wederom zijn de Russen de agressors. Een heel jaar lang heb ik door een land gereisd dat geen andere keuze heeft dan te vechten tegen de Russen of door hen overheerst te worden. En de Russische oorlogsmachine stopt pas als hij verslagen is of gewonnen heeft – dat kan ik beamen. Na een jaar oorlog is in Oekraïne alles veranderd. Alles wat je als vanzelfsprekend zag, is afwezig: water, elektriciteit en gas. Bij flats staan generatoren te snorren om alles op te laden; hooguit een paar uur per dag, want brandstof is duur en schaars. De wegen zijn veranderd in modderpoelen en veel bruggen zijn weggevaagd. Daarom heb ik mijn autootje om moeten ruilen voor een 4×4-model en zelfs dan kom je soms vast te zitten. Gelukkig rolt er altijd wel een tank voorbij die je lostrekt, want aan hulp en saamhorigheid geen gebrek. De grootste wapens van Oekraïne zijn nog steeds veerkracht en inventiviteit – gelukkig, want van de rest is niet veel over.
Soldaten die eerder door de sneeuw ploegden, waden nu tot hun knieën door de modder. Alles wat je laat vallen is zo goed als verloren; zelfs tanks komen erin vast te zitten en hele regio’s zijn hierdoor onbereikbaar. Twee jonge soldaten op een artilleriepositie krijgen een order, dat ze per direct naar de frontlijn in Bakhmut moeten gaan, er zijn daar te weinig mensen. Trillend pakken ze hun spullen en waggelen ze weg door de drab. Iedereen zwijgt, wetend wat hen te wachten staat. Een dag later, net buiten Bakhmut, legt dronepiloot ‘Canada’ me uit hoe hij een handgranaat aan een DJIdrone bevestigt en deze op afstand kan laten vallen. “Zelf bedacht!” glundert hij en snorrend gaat de drone op zijn doel af. In de live-view zien we Russische soldaten als stipjes in een kuil liggen; daarna dwarrelt de granaat naar beneden en volgt de explosie. Mooie score, op een plek waar tanks vanwege de modder niet kunnen komen. Als ik hem later vraag wat hij er persoonlijk van denkt, zegt hij: “Denken over Russen doe ik niet meer, zij denken ook niet over ons. Wij zijn hun stipjes in de modder.
Instagram: @eddyvanwessel
Deze column komt uit Focus mei 2023.
nationale kranten en tijdschriften.){kind=link}