Het Nederlands Fotomuseum en het Rijksmuseum hebben gezamenlijk de nalatenschap van fotograaf Ed van der Elsken (1925-1990) verworven. Met deze verwerving is het werkarchief van een van de belangrijkste Nederlandse fotografen van de 20ste eeuw definitief behouden voor Nederland. Voor het eerst wordt het mogelijk een volledig inzicht te krijgen in de werkwijze van Van der Elsken gedurende zijn ruim veertigjarige carrière.
Van der Elskens weduwe Anneke Hilhorst heeft zijn nalatenschap, bestaande uit ruim 10.000 objecten, dertig jaar lang beheerd. Het Nederlands Fotomuseum, dat ook al zijn negatieven en documentenarchief beheert, neemt meer dan 3.000 contactvellen en 300 foto’s in zijn collectie op en Het Rijksmuseum ruim 7.700 afdrukken. Beide musea gaan het werk ontsluiten, restaureren, digitaliseren en onderzoeken – en daarmee voor iedereen beschikbaar stellen.
rechts: Ed van der Elsken, Contactvel met onder andere portretten waarop Ed van der Elsken zelf te zien is en foto’s van Vali Myers en Ata Kandó, café Chez Moineau, Saint-Germain-des-Prés, Parijs (1950-1954) Ontwikkelgelatinezilverdrukken op karton/gelatin silver prints on sheet. Collectie Nederlands Fotomuseum, Rotterdam
Dit najaar organiseren de musea samen een eerste tentoonstelling waarbij de focus ligt op de werkwijze van Van der Elsken. De hand van de fotograaf wordt zichtbaar gemaakt met de ontwerpen voor twee fotoboeken, proefdrukken, omslagontwerpen, beschreven en betekende foto’s, en contactvellen. Dankzij de verwerving van de complete nalatenschap is dit nu bij uitstek mogelijk.
De collectie is voor een groot deel geschonken door Anneke Hilhorst en deels aangekocht.
Anneke Hilhorst, weduwe Ed van der Elsken: Het bezit van Eds werk heb ik altijd ervaren als een grote verantwoordelijkheid. Ik heb het nooit beschouwd als ‘alleen van mij’ maar vooral als erfgoed binnen ‘de fotografische en beeldende kunsthistorie’ van Nederland. Ik heb afstand gedaan in het volste vertrouwen dat het werk van Ed van der Elsken in het Rijksmuseum en het Nederlands Fotomuseum gekoesterd en verzorgd zal worden. Zeer deskundige mensen zullen het nu verder begeleiden naar een mooie lange toekomst. Dat kan me alleen nog maar dankbaar stemmen.
Taco Dibbits, hoofddirecteur Rijksmuseum: Ed van der Elsken was een pionier in het vastleggen van het bijzondere van het alledaagse leven, van intimiteit en vrijheid. Dat maakt hem een van de grote meesters van de twintigste eeuw. Het is een grote eer dat Anneke Hilhorst ons zijn nalatenschap toevertrouwt. Samen met het Nederlands Fotomuseum gaan we ervoor zorgen dat het werk van Van der Elsken nu, en voor de toekomst, voor iedereen toegankelijk wordt.
Birgit Donker, directeur Nederlands Fotomuseum: De foto’s en contactafdrukken van Ed van der Elsken zijn een bijzondere aanvulling op onze prachtige collectie. We bewaren het complete negatieven- en dia-archief van Van der Elsken. Tot nu toe bezaten we slechts een beperkte collectie afdrukken rond twee thema’s. Met deze gezamenlijke verwerving ontvangt het Nederlands Fotomuseum vroeg werk van deze belangrijke fotograaf, die in ons DNA zit.
Collectie Nederlands Fotomuseum, Rotterdam
Ed van der Elsken
Ed van der Elsken (1925-90) fotografeerde in Nederland, Parijs, Afrika, Japan, Hong Kong, Mexico, de Verenigde Staten en Indonesië, kortom over de hele wereld. Hij was een mensenfotograaf pur sang: heel direct en ontwapenend in zijn benadering. Zijn oeuvre is buitengewoon veelzijdig en ongelooflijk rijk. In zijn directe benadering wist hij de mens in zijn essentie te treffen. Met zijn eigenzinnige, rauwe stijl van fotograferen liet Van der Elsken zien dat fotografie veel meer is dan zomaar een plaatje: zijn foto’s zijn de uiting van een persoonlijke visie. Van der Elsken wordt internationaal erkend als een van de pioniers van de subjectieve weergave, van hoe een fotograaf de mens en de wereld beziet en in beeld brengt.
Nalatenschap
De nalatenschap bevat vele verrassingen: meer dan 2.000 vintage prints, latere afdrukken, coverontwerpen, dummies – waaronder een van Van der Elskens meesterwerk Sweet Life – en contactvellen. Het is een samengesteld geheel, een bron voor verder wetenschappelijk onderzoek. Nu wordt bijvoorbeeld beter inzichtelijk welke keuzes Van der Elsken gedurende zijn lange carrière maakte, dankzij de aanwezigheid van de contactvellen en oude én latere afdrukken van hetzelfde negatief. Contactafdrukken geven een beeld van het complete oeuvre van de maker, de reeksen, de volgorde van werken en bevatten vaak beschrijvingen en markeringen. Op de contactvellen zie je het werkproces van Van der Elsken. Hij gaf hierop aan wat hij echt belangrijk vond. Hierdoor vormen de contactvellen een onmisbare schakel tussen de negatieven en zijn definitieve afdrukken. Ook is Van der Elskens voorliefde voor het experimenteren met vormgeving terug te zien in de nalatenschap, vooral in zijn dummy’s. Hij deed zélf de vormgeving van zijn ‘magnum opus ‘Sweet Life en experimenteerde daarbij met volgorde, grootte, combinaties van foto’s en afdruktechnieken. De verwerving van deze dummy van Sweet Life is daardoor des te belangrijker.
Middenboven: Ed van der Elsken, Het ‘National Memorial to the Progress of the African Race in America’, New York, 1960 0ntwikkelgelatinezilverdruk/gelatin silver print, Pagina uit de dummy van het fotoboekSweet Life, vóór 1966. Collectie Rijksmuseum, Amsterdam
Rechtsboven: Ed van der Elsken, Vrouwen op straat, New York, 1960. Ontwikkelgelatine-zilverdruk/gelatin silver print, Pagina uit de dummy voor het fotoboekSweet Life, vóór 1966. Collectie Rijksmuseum, Amsterdam
Onder: Ed van der Elsken, Uit het fotoboek Een liefdesgeschiedenis in Saint Germain des Prés’, vóór 1956 Ontwikkelgelatinezilverdruk /gelatin silver print. Collectie Rijksmuseum, Amsterdam
Nederlands Fotomuseum
Rijksmuseum
Lees hier een artikel terug over de kleurendia’s van Ed van der Elsken
 verworven.){kind=link}