De insteek van het boek is documentair, zonder enige opsmuk en door de artiest heen kijkend. In haar foto’s, waarbij niets in scène is gezet, laat ze de mens achter de artiest zien en dringt ze door tot de kern. We zien Jochems gedrevenheid, discipline, het plezier, maar ook de tranen. JocheM geeft een beeld van de cabaretier, zoals maar weinig mensen hem kennen.
Anne, hoe kwam je op het idee om Jochem Myjer te volgen?
“In 2012 kwam de gedachte bij me op dat het interessant zou zijn om Jochem te fotograferen. Hij is een gedreven mens en ik wilde laten zien wat ervoor nodig is om op zo’n hoog niveau te presteren zoals hij dat doet. Ik ben gaan fotograferen met het doel om een completer beeld te laten zien van de mens achter de artiest. Het werd een intiem portret. Op een gegeven moment voelde ik dat ik er meer mee wilde, een boek was een logisch gevolg.”
Ik kan me voorstellen dat het wennen was om iemand zo intens te volgen, zeker ook in privésituaties?
“In het begin is er zoveel te fotograferen, er zijn zoveel perspectieven, onderwerpen, plekken waar vanuit je kunt fotograferen. Na een tijdje kwam er meer focus op Jochem zelf. Het heeft twee kanten, ten eerste werd ik onderdeel van de crew, dat maakte het makkelijk te bewegen rondom Jochem en zijn technische crew. Als je opgaat in de routine van de dag is het redelijk makkelijk fotograferen. Privé ligt dat anders, maar ook daar zocht ik naar context waar het makkelijk was. Zoals terwijl hij aan het vissen is met zijn vriend Bob. Ik was erbij viste mee – ving niets haha – en fotografeerde.
Ten tweede wil ik integer omgaan met mijn onderwerp en hetgeen hij doet. In dit geval heeft Jochem zijn theaterwerk prioriteit, ik beweeg me daar omheen. Dat kan ik niet verstoren en die afweging ‘ ga ik nu wel of niet’ is soms uitdagend.”
Had je snel het gevoel dat Jochem de camera ‘vergat’ en je hem kon vastleggen zoals hij echt is?
“Ja, Jochem kon mij heel goed om hem heen hebben, dat merkten we de eerste avond al. En hij heeft zich laten zien. Dat is natuurlijk een wisselwerking, hij voelde zich op zijn gemak, zag mij niet meer en raakte ontspannen in mijn aanwezigheid.”
Sprak je op bepaalde dagen af, en wist je dan wat het programma was?
“Ik heb vooral veel zelf ingepland, daarbij gekeken naar de interessante plekken, de sfeer van het moment en me steeds bezig gehouden hoe het met Jochem ging. Het ligt zo subtiel, van sommige momenten weet je dat het intens wordt, zoals de eerste keer dat Jochem nadat hij ziek was geweest, weer in Theater Carré stond. En andere momenten zijn uitbundiger of ingetogen, ik heb daarin mijn eigen koers gevolgd. Ik weet wat ik wil en ga vervolgens op in de flow van de dag. Het is voorbereiden en improviseren.”
Je fotografeerde onder zeer diverse omstandigheden , binnen, buiten, grote ruimtes, hele kleine ruimtes, veel licht, weinig licht. Kun je daar iets over vertellen?
“Ik fotografeer met de Canon 5D Mark III en verschillende lenzen, van groothoek tot de 70-200. Ik voel me na deze jaren heel erg op mijn gemak om in het donker te fotograferen, dat was zo leerzaam. In de coulisse, bijvoorbeeld, is het erg donker. Het licht is uit. Het enige licht wat je hebt is een lampje op het hoofd van de technicus, of een bureaulichtje in de coulisse. Ik werkte er veel met mijn 50 mm 1.4 lens. Er zijn foto’s waar Jochem net van het podium afkomt, daar gebruikte ik een sluitertijd van 1/40 sec en probeerde ik een moment te vinden dat ze heel even stil stonden. Anders is het onmogelijk te doen. Ik gebruik een camera, mijn reservecamera ligt in de kleedkamer. Zo ben ik flexibel, daar houd ik van. Dat betekent dat ik vaak lenzen wissel, maar ook dat is gewoonte geworden.”
Je moest snel kunnen reageren op situaties, was dat lastig?
“Ik ben erg geconcentreerd aan het fotograferen, kijk altijd een aantal stappen vooruit. Door de routine te kennen was dat redelijk makkelijk. Maar natuurlijk zijn er onverwachte situaties. Best veel eigenlijk. Als ik even niet weet wat er precies gaat gebeuren, gebruik ik m’n 24-70 2.8 lens, die voelt veilig om alles te kunnen.”
Naarmate je Jochem vaker fotografeerde, vond je het moeilijker of makkelijker worden om hem goed vast te leggen?
“Goede vraag… Ik werd onzichtbaarder voor hem, maar tegelijkertijd ook bewuster in mijzelf. Ik wilde zo graag vastleggen wat ervoor nodig is om op dit niveau te presteren. Dat doel zat in mijn vezels, daarvoor wilde ik alles fotograferen. De leuke en de moeilijke momenten. Ik ben zelf geen onderdeel van het maakproces van zijn theaterprogramma of van de moeilijke momenten. Maar de emoties krijg ik wel mee en die gebruik ik om te fotograferen. Soms zat ik terug in de auto vol emoties. Maar, als ik moet kiezen, wordt het makkelijker om iemand te fotograferen voor langere tijd.”
De foto’s in het boek zijn zowel in kleur als in zwart-wit, hoe heb je die keuze gemaakt?
“Ik heb alles in kleur gefotografeerd en in nabewerking omgezet. In eerste instantie zette ik alles om, maar in het maakproces van het boek vroeg Ellen Sanders, mijn coach en editor, om de beelden allemaal terug te zetten in kleur en er nog eens naar te kijken. Dat was een heel bijzonder moment. Alsof ik cadeautjes terug uitpakte na al die jaren. En het verrassende was dat de kleuren beelden dichterbij en warmer voelden. Er zat geen filter meer tussen. Voor het boek hebben we daarom voor kleur gekozen. De zwart-wit beelden die we gebruikt hebben zijn op thema’s als ‘omhelzing,’ ‘crew,’ familie,’ geselecteerd en zijn kleiner afgedrukt.”
Ben je dingen tegengekomen die je niet had verwacht of misschien had onderschat?
“Ik ben heel dankbaar dat Ellen Sanders het boek samen met mij gemaakt heeft, zij heeft mij als geen ander mijn rol in de fotografie laten zien. Zij heeft op een objectieve manier naar de foto’s gekeken. Ze kende Jochem niet en dat hielp mij om objectiever naar de beelden te kijken in plaats van naar het moment waarop ik de foto gemaakt had en de emotie die daarbij hoorde. Haar selectie was veel beter dan die van mij, omdat ze de emotie bij de foto’s niet voelde.”
Is er een foto waar je het meest trots op bent?
“Technisch gezien op de foto vanuit de lichtbrug in de nok van Theater Carré. Een foto van tijdens de voorstelling waar je het publiek en Jochem van bovenaf ziet. Deze foto heb ik gemaakt op het moment dat het zaallicht 40 seconden aanging tijdens de voorstelling. Dat was op vele manieren spannend en moeilijk. Hij is in een keer gelukt. En natuurlijk zijn er veel foto’s in het donker die technisch moeilijk waren. Emotioneel ben ik het meest trots op de foto waar Jochem helemaal daas in de kleedkamer zit, het was zo verleidelijk om een arm om hem heen te slaan, of hem even alleen te laten. Ik zei tegen mezelf dat dit is waarom ik hier ben. Ik ben twee meter van hem af gaan zitten en heb gefotografeerd, maar zonder zijn moment te verstoren, dat was erg intens.”
Wat is je het meeste bijgebleven als je terugkijkt op het hele project?
“De mensen. Jochem en zijn crew, het was een warm bad. Ze hebben me helemaal laten gaan en waren ondertussen zo lief voor me. Ik heb hierdoor echt kunnen maken wat ik wilde. En natuurlijk werkt het twee kanten op, maar het is echt de sfeer die er om Jochem heen is. Warmte. Het is intens om zo’n groot fotografieproject te doen en terwijl ze me volledig mijn gang lieten gaan, voelde ik begrip voor wie ik ben en wat ik wilde maken.”
JocheM
Anne Reitsma
Voorwoord Merel Bem
Leopold
€ 29,95
